بایسته های اساسی در مساله وحدت اسلامی از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی
مروری بر اندیشه های وحدتی آیت الله خامنه ای

علی اکبری

هدف از آنچه که مطالعه خواهید کرد، تبیین مفصل مساله وحدت از دیدگاه آیت الله خامنه ای نیست، بلکه مقصود، مروری کوتاه بر اصول اساسی و بایسته های لازم پیرامون وحدت اسلامی و تعامل با اهل سنت، براساس بیانات معظم له می باشد.

 ارزش و ضرورت وحدت اسلامی  

آیت الله خامنه ای : حکومت ما بر اساس حاکمیت اسلام است و حاکمیت اسلام بدون وحدت مسلمین امکان ندارد امیدواریم خداوند ما را در این راه موفق بدارد. بنده آرزویم این است که حیاتم در راه وحدت مسلمین باشد مماتم هم در راه وحدت مسلمین باشد [1].  

خیلی ها از اهل سنت و شیعیان، متوجه نیستند که وحدت اسلامی اگر برجوامع مسلمین حاکم شود، چه نتایجی را بدنیال خواهد داشت، لذا اساسا آن را به عقب نشینی از عقاید و انحراف از مذهب تاویل میبرند، و یا اینکه در خوش بینانه ترین حالت ممکن، وحدت اسلامی را به همکاری مشترک در راستای تحقق یک هدف سیاسی، تقلیل میدهند. در حالیکه رهبر انقلاب معتقدند، برای ایجاد حاکمیت اسلام لازم است تا وحدت اسلامی را محقق کنیم. طبیعتا این وحدت در لایه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مصادیق متعددی دارد که متاسفانه نه تنها از آن غافل هستیم، بلکه اقداماتی را مرتکب میشویم، که در همان لایه اجتماعی و سیاسی نیز به ایجاد گسل و فاصله ختم میشود تا همکاری و همگامی  پیروان مذاهب.

 وحدت اسلامی به چه معناست ؟

آیت الله خامنه ای : مراد ما از وحدت هم یک امر ساده و روشن است و آن، عبارت است از همکاری فرق مسلمین با همدیگر و عدم معارضه و مضاده آنها با هم. مقصود ما از اتحاد بین مسلمین این است که همدیگر را نفی نکنند، دشمن را بر یکدیگر مسلط نکنند و بعضی بر بعضی، به ستم غلبه نکنند.[2] وحدت اسلامی هم معنایش این نیست که فرق مختلف اسلامی از عقاید و اعمال خودشان دست بکشند. عقاید هر کسی مال خودش است. هر کس بر طبق شریعت و فقه خودش عمل کند، اما با هم دعوا نکنند. وحدت مراد ما این است. با هم تنازع نکنند : (ولاتنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم-۴۶انفال)وحدتی که ما پیشنهاد می کنیم، بر این اساس، مستقر است. نباید با هم اختلاف کنید. نباید به هم اهانت کنید. نباید به مقدسات یکدیگر اهانت کنید.از دشمن غفلت نکنید. نیرو را در یک جهت در مقابل دشمن اسلام و مسلمین قرار دهید.[3]

در بیانات رهبرانقلاب، وحدت اسلامی با این کلید واژه ها تفسیر میشود : همکاری مشترک، عدم نفی یکدیگر، عدم تنازع بر سر مسائل مذهبی. نمیشود معتقد باشیم که وحدت اسلامی شرط تحقق حاکمیت اسلام است اما از آن طرف به سمت همکاری مشترک جهت مدیریت و پاسخ به مسائل مشترک نرویم و اقداماتی را انجام بدهیم که مانع این همکاری است. برگزاری مناظرات جدلی با روش اسکات خصم، طعن یکدیگر به نام دفاع از مذهب و به کام دشمنان، و نفی مذهب دیگری به بهانه نجات پیروان از گمراهی میتواند از مصادیق موانع تحقق همکاری مشترک باشد.

 به بهانه وحدت، باید پاسخ به شبهات و فعالیت های علمی را تعطیل کنیم؟

آیت الله خامنه ای : در همان اوایل انقلاب یکی از علمای اهل سنت در کردستان مصاحبه‌ای کرد که مصاحبه بسیار خوبی بود. من از آن وقت به این شخص خیلی علاقمند شدم. کردهای ما غالباً سنی شافعی هستند.گفت: (می‌آیند به ما می‌گویند شما سنی هستید آنها شیعه ولی من می‌دانم آنها نه علی را قبول دارند نه عمر را، نه سنی را قبول دارند نه شیعه را، آنها با اصل قضیه مخالفند.)او خوب فهمیده بود قضیه این است، تحریکات می‌کنند، پول می‌دهند، دلار خرج می‌کنند. دشمن که مستقیم نمی‌آید با ریش تراشیده و پاپیون به زیر گلو به من و شما بگوید که آقا بیا علیه برادر مسلمانت کاری بکن، نه. ده تا واسطه درست می‌کند در لباس دیگری. در جلد دیگری با وسایل و وسائط خودش را می‌رساند به من که شیعه هستم یا سنی هستم و شروع می‌کند به وسوسه کردن : (اینطور گفتند، اینطور کردند، چرا جواب نمی‌دهید، چرا دفاع نمی‌کنید، چرا قیام نمی‌کنید؟!) [4]

برخی از دغدغه مندان شیعه در مقابله با نظریه وحدت اسلامی اشکال میکنند که : شما دنبال تعطیلی کارهای علمی هستید و میخواهید به شبهاتی که علیه دین و مذهب ترویج میشود، سکوت کنید و این خیانت به اسلام و مسلمین است.  

به این بزرگواران مبتنی بر بیانات رهبری پاسخ میدهیم که :  

• هیچ کس مخالف تعطیلی فعالیت های علمی و پاسخ به شبهات نیست بلکه، مساله شیوه انجام این کار و اولویت پرداخت به موضوعات است.
• شیوه پاسخ به شبهات توسط برخی شبکه های ماهواره ای و ... مبتنی است بر نفی مذاهب، زیر سوال بردن شخصیت های دارای جایگاه در نزد طیف مخالف، برجسته کردن نقاط اختلافی و خارج کردن طیف مخالف از دایره اسلام و نشر سخنان و کلمات علما و برخی موارد موجود در تراث مذهب که حساسیت زا هستند. رهبر انقلاب صریحا نکاتی را می فرمایند که لازم است در شیوه پاسخ به شبهات و فعالیت های علمی مد نظر داشته باشیم.
• به عبارات رهبر معظم انقلاب در این خصوص توجه بفرمایید که چه ملاک های دقیقی را مطرح میکنند، که متاسفانه در عرصه فعالیت های علمی و فرهنگی از آن غافل هستیم :

1) عدم ترویج این مباحث در بین عموم مردم و پیروان مذاهب که در سطح نخبگانی حضور ندارد.

 آیت الله خامنه ای : هر کسی اگر می‌خواهد مذهب خودش، کار خودش را حفظ کند، داشته باشد. اگر می‌خواهند بحث مذهبی بکنند هیچ اشکالی ندارد، من بحث مذهبی را هم قبول دارم، اگر دوست دارند بحث علمی مذهبی بین علما و بین صاحبان فن بکنند بنشینند این کار را بکنند . منتها نه در منظر و مرئای مردم، بلکه در جلسات علمی بنشینند با هم بحث کنند. او استدلالش را بگوید آن استدلالش را بگوید، یا یکی قانع می‌شود یا قانع نمی‌شود، این‌ها اشکال ندارد.[5]

 2)عدم نفی مذاهب با ادبیات های مختلف.

آیت الله خامنه ای : مقصود ما از اتحاد بین مسلمین این است که همدیگر را نفی نکنند.[6]

3) عدم تولید تنفر و بغض به اهل سنت به بهانه دفاع از مذهب.

آیت الله خامنه ای : البته ما بارها این را عرض کردیم که گفتن تاریخ با رعایت موازین، با رعایت ادب، با رعایت جهات مهم مصلحتی اشکال ندارد لکن جلوگیری از ایجاد اختلاف، ایجاد بغض، از جمله چیزهایی است که امروز خیلی باید مورد توجه قرار بگیرد .[7] بحث مذهبی بکنند، کتاب‌های متعدد بنویسند، استدلالات کلامی بکنند و فضایل مورد نظر خودشان را در کتاب‌ها بیاورند. این مقوله دیگریست. اما آثاری را که موجب تفرقه، کینه و تعمیق بغض است منتشر نکنند. روی این نکته باید فکر بشود . [8]

4) عبور از مسائل تاریخی که بازخوانی و جدال بر سر آن کمکی به وضعیت موجود ما نخواهد کرد.

آیت الله خامنه ای : اگر کسی مخلصاً لله احساس می‌کند که باید امروز بین برادران، برادری واقعی و عملی باشد باید کوشش کند که گذشته را به یادها نیاورد، و الا او می‌رود کتاب احقاق الحق را می‌آورد و به رخ این می‌کشد و این هم می‌رود کتاب تحفه اثنا عشریه را می‌آورد و به رخ آن می‌کشد. هر دو هم به قدر کافی کتاب پر از طعن و دفع علیه همدیگر نوشتند اگر ما بخواهیم گذشته را مطرح کنیم نمی‌شود به وحدت رسید باید نگاه کنیم بگوییم گذشته گذشته است رحم الله معشر المازین ما کاری به کار آنها نداریم . اگر آنها کاری کردند ما امروز می‌خواهیم تکلیف خودمان رانگاه کنیم. بینا و بین الله امروز ما باید با همدیگر توحید کلمه و رفاقت و برادری داشته باشیم. اگر بخواهیم این را عمل بکنیم باید از گذشته صرف نظر کنیم .[9]

5) رعایت ادب و دیدن برخی مصلحت های در پاسخ به شبهات و تبیین تاریخ.

آیت الله خامنه ای : البته ما بارها این را عرض کردیم که گفتن تاریخ با رعایت موازین، با رعایت ادب، با رعایت جهات مهم مصلحتی اشکال ندارد لکن جلوگیری از ایجاد اختلاف، ایجاد بغض، از جمله چیزهایی است که امروز خیلی باید مورد توجه قرار بگیرد.[10]

6) عدم تحریک عواطف مذهبی اهل سنت .

آیت الله خامنه ای : بدانید تحریک عواطف مذهبی برادران اهل سنت کار بسیار خطا و گناه است؛ این را به عنوان یک اصل بپذیرید. یک نقاط اختلافی وجود دارد. تکیه‌ی بر روی این نقاط، شعله‌ور کردن آتش تعصبات در این نقاط اختلاف، این درست همان چیزی است که امروز سازمانهای جاسوسی امریکا و اسرائیل دنبالش هستند؛ این همان‌چیزی است که آنها میخواهند. بعضیها ناخواسته و بدون جیره و مواجب میشوند مزدور آنها وخشم الهی و سخط الهی را برای خودشان فراهم میکنند.[11]

فارغ از شیوه ایشان، اینکه دائما به مباحثی تاکید می کنند که اساسا اولویت جامعه امروز ( که به دنبال حاکمیت اسلام است) نیست در خور توجه است. طبق بیانات معظم له لازم است هم به مباحثی بپردازیم که اختلافات را شعله ور نکند و هم به سمت همکاری مشترک در راستای درد ها و مشکلات مشترک برویم.  آیت الله خامنه ای : هر کسی اگر می‌خواهد مذهب خودش، کار خودش را حفظ کند، داشته باشد. اگر می‌خواهند بحث مذهبی بکنند هیچ اشکالی ندارد، من بحث مذهبی را هم قبول دارم، اگر دوست دارند بحث علمی مذهبی بین علما و بین صاحبان فن بکنند بنشینند این کار را بکنند . منتها نه در منظر و مرئای مردم، بلکه در جلسات علمی بنشینند با هم بحث کنند. او استدلالش را بگوید آن استدلالش را بگوید، یا یکی قانع می‌شود یا قانع نمی‌شود، این‌ها اشکال ندارد. لیکن علی رغم همه این‌ها یک امور مشترکی وجود دارد، یک دردهای مشترکی است که درمان‌های مشترکی دارد. عالم شیعه در بین مردم خود عالم سنی در بین مردم خود نفوذ دارند، از این نفوذ استفاده کنند این مشکلات مشترک را برطرف کنند.[12]بدانید تحریک عواطف مذهبی برادران اهل سنت کار بسیار خطا و گناه است؛ این را به عنوان یک اصل بپذیرید. یک نقاط اختلافی وجود دارد. تکیه‌ی بر روی این نقاط، شعله‌ور کردن آتش تعصبات در این نقاط اختلاف، این درست همان چیزی است که امروز سازمانهای جاسوسی امریکا و اسرائیل دنبالش هستند؛ این همان‌چیزی است که آنها میخواهند. بعضیها ناخواسته و بدون جیره و مواجب میشوند مزدور آنها وخشم الهی و سخط الهی را برای خودشان فراهم میکنند.[13]

 آیا سانسور و عدم نشر برخی کتابها که بصورت همگانی منتشر و توزیع میشود در راستای وحدت اسلامی اشکالی دارد؟

خیلی ها هستند که بدلیل نداشتن تجربه تعامل با مخالف و عدم فکر اجتماعی، میگویند اجازه بدهید که تمام مطالبی که حاوی طعن، لعن و توهین و تفرقه برانگیز است را منتشر کنیم و در دسترس همگان بگذاریم تا هم پیروان ما با حقایق آشنا شوند و هم مخالفین آگاه شوند و تغییر باور بدهند. اینان با خیال خام فکر میکنند که حقایق مکتب اهل بیت (س) در همان طعن مخالفین است و دیگران نیز با شنیدن و آگاه شده به طعن مقدساتشان تغییر مسلک میدهند. در حالیکه حقایق مکتب اهل بیت (س) ترویج توحید ناب است که نتیجه آن میشود مبارزه با ظلم جهانی و همکاری با باورمندان به توحید و یگانگی خداوند متعال و کرامت انسانی که نتیجه اش میشود تحقق تمدن نوین اسلامی. رهبر انقلاب در خصوص نشر کتابهای تاکید بر عدم چاپ و توزیع آنها دارند.

آیت الله خامنه ای : یکی از کارهایی که باید انجام بگیرد، تلاش برای جلوگیری از نشر آثار تفرقه انگیز است. چه در محیط شیعی چه در محیط سنی. الان برای ایجاد بغض و کینه آثاری نوشته می‌شود و پول‌هایی خرج می‌شود. اگر بتوانیم باید جلوی این‌ها را بگیریم. این گونه آثار همه جا هم منتشر می‌شود. ما نمی‌گوییم که در ایران مطلقاً منتشر نمی‌شود، نخیر در ایران هم متاسفانه مواردی مشاهده می‌شود. آثار کینه برانگیز و تفرقه‌انگیزی از طرفین منتشر می‌شود. بحث مذهبی بکنند، کتاب‌های متعدد بنویسند، استدلالات کلامی بکنند و فضایل مورد نظر خودشان را در کتاب‌ها بیاورند. این مقوله دیگریست. اما آثاری را که موجب تفرقه، کینه و تعمیق بغض است منتشر نکنند. روی این نکته باید فکر بشود . [14]

 منبر و سخنرانی با درنظر گرفتن و رعایت وحدت اسلامی

آیت الله خامنه ای : توجه بشود در ایام فاطمیه به مناسبت ذکر مناقب آن بزرگوار، ذکر شهادت آن بزرگوار، مسائل اختلاف افکن مطرح نشود. امروز سیاست‌های مدهش و اهریمنی بین المللی جدا در صدد این است که بین شیعه و سنی اختلاف بیندازد. البته ما بارها این را عرض کردیم که گفتن تاریخ با رعایت موازین، با رعایت ادب، با رعایت جهات مهم مصلحتی اشکال ندارد لکن جلوگیری از ایجاد اختلاف، ایجاد بغض، از جمله چیزهایی است که امروز خیلی باید مورد توجه قرار بگیرد . [15]  

در برخی مروجین و مبلغین مکتب تشیع، اقداماتی به چشم میخورد که نتیجه ی آن میشود سنی ستیز شدن مخاطبینشان. مخاطبینی که آگاهی دقیقی از پیروان مذاهب دیگر  و باورهایشان نداشته، و با شنیدن سخنان غلط و خلاف مصلحت یک مبلغ مذهبی، به فردی که کینه و بغض پیروان مذهب دیگر را در سینه دارد، تبدیل میشود. در حالیکه طبق سخنان رهبر انقلاب آیت الله خامنه ای نباید رفتار و فعالیت های ما به ایجاد تنفر و بغض از دیگری ختم شود. در ایام فاطمیه و دیگر مناسبت های مشابه برخی ها به بهانه ترویج و تعمیق مذاهب برای عموم مردم، مصالح اجتماعی را در نظر نگرفته و از دسیسه های دشمن که به هر بهانه ای دنبال دو قطبی کردن جامعه و ایجاد تنش بین مردم است، غافل شده و خلاف صریح منویات رهبر انقلاب عمل میکنند. باورمندان به وحدت اسلامی به هیچ وجه منکر برگزاری جلسات عزا و مدح و جشن برای اهل بیت (س) نیستند. بلکه آن را یکی از مصادیق احیای شعائر الهی (البته اگر فقط به اجرای مناسک تهی از مفاهیم بلند اسلامی و اهداف ترسیم شده توسط اهل بیت (س) نباشد. مانند اینکه بخواهیم از غدیر یا نیمه شعبان تنها تکریم به سادات و اطعام را ترویج بدهیم. درحالیکه غدیر نماد شیوه حکمرانی اصیل اسلامی است و نیمه شعبان هم نماد دستگیری از مستضعفین عالم در راستای اهداف متعالی انسانی است) میدانند. اما مساله در شیوه اجرا و مطالبی است که باید با در نظر گرفتن مصلحت های اجتماعی و رعایت اولویت ها و در قالب و بیان مناسب مطرح کرد. 

  انقلاب اسلامی، انقلاب شیعی و برای ترویج تشیع است؟

آیت الله خامنه ای : برای ما موضوع اسلام مطرح است. من شیعه‌ام عقاید خود را دارم.عقاید خود را هم قبول دارم، اما اعتقاد دارم که اگر پرچم اسلام برافراشته شود، ملت اسلام بیدار خواهد شد. ما نمی‌خواستیم پرچم شیعه را با این انقلاب بلند کنیم تا اختلاف ایجاد شود. قصد ما این بوده است که پرچم اسلام را بلند کنیم،اسلام همه چیز است اسلام شامل قرآن نماز جهاد و سیستم اقتصادی می‌شود این اعتقاد ماست[16].نظام جمهوری اسلامی هرگز شناسنامه تک مذهبی برای خود فراهم نکرده است[17].

باید این نگاه را ترویج و تبیین کنیم که انقلاب اسلامی برخاسته از گفتمان اسلام ناب محمدی است نه تشیع انگلیسی، اما بدین معنا نیست که دنبال ترویج تشیع در داخل و خارج از مرزها باشد و بخواهد انقلاب را فقط با نگاه شیعی جلو ببرد. بلکه در این مسیر با تکیه بر گفتمان مشترک مبارزه با ظلم مبتنی بر باورهای های توحیدی اسلام، بدنبال تحقق حاکمیت اسلام است. لذا تقلیل دادن حرکت بزرگ و جهانی انقلاب اسلامی در قرن معاصر به یک حرکت شیعی یک خیانت آشکار به گفتمان اتقلاب اسلامی است.