پدرم با اشک بر امام حسین(ع) اذان میگفت

معرفی:

آقای موسی جرجانی نویسنده و پژوهشگر اهل سنت ترکمن است که حدود 70 سال سن دارد و 50 سال است که قلم بدست گرفته و محصول این سالها 40 عنوان کتاب و نویسندگی و تهیه‌کنندگی60 فیلم و مستند و نویسندگی و کارگردانی 12 نمایشنامه برگرفته از اعتقادات و آداب و رسوم مردم ترکمن است. ایشان همچنین خبرنگار بازنشسته صداوسیما بوده و درحال حاضر عضو افتخاری خانه مطبوعات استان گلستان هستند. در ادامه مصاحبه اختصاصی اخوت با ایشان را درباره محبت و ارادت اهل سنت ترکمن درباره امام حسین(ع) می‌خوانید.

مراسمات اهل سنت برای امام حسین(ع) در منطقه شما به چه شکل برگزار میشود؟

ما سینه زنی و عزاداری به شکل شیعیان نداریم اما در مساجد ومراکز مذهبی مثل حوزه های علمیه در روزهای بخصوص مثل تاسوعا و عاشورا مراسم برای امام حسین و شهدای کربلا گرفته میشود و در آن به تلاوت قرآن و ذکر فضایل و مناقب امام حسین و یارانش پرداخته و در پایان اطعام و نذری داده و ثواب آنرا به روح شهدا هدیه میکنند.

یعنی اهل سنت منطقه ترکمن صحرا روضه‌خوانی هم ندارند برای امام حسین(ع)؟

خیر، به این صورت مرسوم نه. اما در قدیم ما چیزی به نام «روایت‌گری امام حسین» داشتیم که توسط اساتید موسیقی و روایتگران انجام میشد. ما کتابی داریم به نام «امام حسین» که به زبان ترکمنی و بصورت نظم و نثر میباشد و حدود 500سال قبل در برخی مناطق تدریس هم میشده ظاهرا. اساتید روایتگر در بین مردم دعوت میشدند و از روی این کتاب به روایتگری حادثه کربلا میپرداختند و مردم هم با اشک و گریه ساعتها می‌نشستند و خیلی شبها تا صبح این برنامه ادامه داشت. پدر مرحوم ما که از روحانیون معروف شهر بودند به نام حاجی رستم جرجانی این کتاب را که بصورت دست نویس بود گرفته بودند و از روی آن نسخه برداری کرده بودند. اغلب روحانیون منطقه ما آن کتاب را داشتند و از روی آن رونویسی میکردند. ما بچه بودیم و  یادم هست که پدرم از روی کتاب امام حسین(ع) در ماه رمضان، قبل از اذان برای ما میخواندند و خودشان گریه میکردند و بعد با همان حالت به سمت مسجد میرفتند و اذان میگفتند.

(درباره رسم روایتگری امام حسین علیه السلام به ضمیمه مطلب مراجعه کنید)

یعنی مضمون کتاب مرثیه بود؟

در واقع داستانهای زندگی امام حسین و اتفاقاتی که در کربلا برای ایشان و خانواده و یارانشان افتاده بود را بصورت نظم و نثر بیان کرده بود. مثلا گفتگویی بین امام حسین و علی اکبر است که علی اکبر به امام میگوید من به میدان بروم که جوان و نیرومند هستم و امام میفرماید نه تو نرو که جوان هستی و من که پیر هستم  باید بروم و... از این دست بیانات را با شعر و زبان ادبی آورده است. بنده خودم بارها در دانشگاهها و محافل علمی درباره کتاب امام حسین و مضمون آن سخنرانی کرده ام. این کتاب الان در 150 صفحه در قطع رقعی چاپ و رونمایی شده است.

در ادبیات و اشعار ترکمن جایگاه امام حسین(ع) چگونه است؟

بیشتر اشعار ترکمنی درباره امام حسین در کتاب مرحوم مختومقلی فراغی است که شاعر و عارف بزرگی بودند. ایشان در آسیای میانه به عنوان عارف بزرگی شناخته میشوند و هرساله که مراسم بزرگداشت ایشان در آق توقای مراوه تپه برگزار میشود حدود پنجاه هزار نفر می‌آیند. ایشان در کتاب شعرشان چندین شعر برای امامان دارند. یکی از شعرهای ایشان درباره دوازده امام است که بعد از مدح ائمه از ایشان التماس دعا میکند. ترجمه این شعر اینگونه است:

او داماد رسول الله، شیر خداست

به حق امام علی ما را ببخش

او چشم چراغ و نور دیدگان من است

به حق امام حسن ما را ببخش

دنیای دروغین به چه کسی وفا کرده

او در آخرت صفا خواهد کرد

شمرو یزید بر او جفا نمودند

بحق امام حسین ما را ببخش

تا اینکه به امام رضا(ع) میرسد:

در میان هم سن و سالان، فردی بی کمالم

عاشقم، مجنونم، شکسته حالم

در سینه خراسان، زّوارعالم گشته

بحق امام رضا ما را ببخش...

همینطور دوازده امام را نام میبرد و در آخر حضرت عباس را هم اضافه میکند:

مختومقلی گوید من خاک پایم
در راه امامان جان می سپارم
بنده ناقابلم به درگاه آمده ام
بحق عباس علی ما را ببخش

همچنین شعری دارند به نام «علی و کبوتر چاهی» که 53 بیت است و درباره مناقب حضرت است و داستان دو فرشته را بیان میکند که بصورت کبوتر چاهی هستند و از دست شاهینی به امام علی پناه آورده اند و به ذکر مناقب امام میپردازند. و بنده این شعر را جدیدا در قالب یک تئاتر به نام «در محراب علی» نوشتم و مدتی قبل در سالگرد مختومقلی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان گلستان با نوجوانان بر روی صحنه بردم و الحمدلله با استقبال خوبی هم روبرو شد.

ایشان درباره امام حسین هم اشعار خوب و با مضامین بلندی دارند که برای نمونه این شعر است:

مگر یوسف دوشدی چایا
جمالینگ دیب باقام آیا
عراق زمین ،کربلا یا
باقام یوسف دیه دیه
ترجمه :
مگر نه یوسف افتاده در چاه
من جمال تو را در ماه می جویم
سر زمین عراق به کربلا
نگاه می کنم یوسف گویان

اغلب شاعران معاصر ما هم معمولا یک یا چند شعری درباره مناقب امام علی و سایر اهلبیت دارند.

شعرای قدیمی هم دارند. یک کار پژوهشی در همین موضوع بنده انجام داده ام که از لابلای کتابهای قدیمی ترکمن‌ها ارادات این مردم به اهلبیت را استخراج کرده ام و بصورت کتابی آماده کرده ام، ولی متاسفانه علی‌رغم بکر بودن موضوع و نیازی که به این دست مطالب وجود دارد، هنوز جایی حاضر به چاپ آن نشده است!

یک پیرمرد 110ساله هم در منطقه ما بود به نام آق‌اویلی آقا که با اینکه بی‌سواد بود اما اشعار بسیاری را در مدح و منقبت اهلبیت(ع) و امام حسین(ع) از حفظ بود و بنده او را یکبار به همایشی در تهران هم با خود بردم.

خاطره‌ای از مجالس و محافلی که شیعه و سنی حضور داشته‌اند دارید؟

بنده یکبار در یک مجلس سخنرانی داشتم. در مجلسی که از طرف حوزه هنری برگزار شده بود، جالب بود که وقتی بنده درباره امام حسین سخنرانی میکردم، آنها تعجب کرده بودند که چطور یک سنی دارد درباره امام حسین این حرفها را میزند! جالبتر اینکه برخی‌شان حین صحبتها گریه میکردند و از شنیدن مطالبی که بنده برایشان ایراد میکردم و مطالب جدیدی هم بود برایشان متأثر شده بودند.

زیارت امام رضا(ع) که خیلی بین اهل سنت ترکمن رایج و معروف است، بفرمایید زیارت امام حسین(ع) نزد ترکمن‌ها چه مقام و منزلتی دارد؟

بله. اهلبیت بعنوان فرزندان و نوادگان رسول الله(ص) خیلی مورد احترام اهل سنت ترکمن هستند و همانطور که فرمودید زیارت امام رضا خیلی بین ما رایج است و از قدیم تا حال همینگونه بوده است. پدر بنده هرساله افراد را از مساجد مختلف جمع میکردند و به زیارت مشهد و قم میبردند. الان جوانهای ما وقتی ازدواج میکنند حتما به زیارت امام رضا میروند، نوه بنده دوهفته پیش ازدواج کرد و بعد از مراسم رفتند مشهد و برگشتند. زندگیشان را با زیارت و التماس دعا به امام رضا شروع میکنند. الان هم در این سالها کاروانهایی که به کربلا میروند، کسانی که توانایی داشته باشند به زیارت امام حسین(ع) حتما میروند. اهل سنت ترکمن خیلی ارادت دارند به اهل بیت و به زیارت فرزندان پیامبر(ص) توجه بسیار زیادی دارند. خب مشهد را بخاطر نزدیک بودن، با وسیله شخصی و اتوبوس و... بیشتر میروند، ولی نسبت به زیارت امام حسین(ع) و سایر امامان و بزرگان دینی هم اهتمام زیادی دارند.