ابوحنیفه قیام زید را به قیام رسول الله(ص) تشبیه کرد

حجت الاسلام محمد رسول حسینی

همان گونه که امامان شیعه علیهم السلام و پس از آن شیعیان در مقاطع مختلف حمایت و پشتیبانی خود را از اهل سنت اعلام کرده اند، این امر از ناحیه اهل سنت نیز قابل مشاهده است. در این جا فقط به حمایت های دو پیشوای بزرگ اهل سنت (ابوحنیفه و مالک) از قیام های علویان علیه حاکمان زمان اشاره می کنیم.

حمایت ابوحنیفه از قیام زید بن على

در قیام زید بن علی زین العابدین(ع) علیه هشام بن عبدالملک، ابوحنیفه، پیشوای بزرگ اهل سنت، یکی از حامیان اصلی این حرکت به حساب می آمد.

ابن بزازی در مناقب خود آورده است:

«زمانی که زید بن علی زین العابدین(ع) بر هشام بن عبدالملک، در سال ۱۲۱ هجری قمری خروج نمود، ابوحنیفه گفت: «ضاهی خروجه خروج جده رسول الله(ص) یوم البدر؛ خروج او شبیه خروج جدش رسول خدا(ص) در روز جنگ بدر است».(ابن بزازی، مناقب ابی حنیفه، ج ۲، ص ۱۵)

ابوالفرج اصفهانی به نقل از فضیل بن زبیر می نویسد:

«ابو حنیفه به من گفت: از فقها چه کسانی با زید همراهی کرده اند؟ گفتم: سلیمة بن کھیل، یزید بن ابی زیاد، هارون بن سعد، هاشم بن برید، ابوهاشم رمانی، حجاج بن دینار و جز آنان. ابوحنیفه گفت: به زید بگو من برای تقویت تو در جهاد علیه دشمنانت، مؤونه و امکاناتی اختصاص داده‌ام و تو و اصحابت می توانی با آنها سلاح و ابزار آلات جنگی تهیه کنی. فضیل می گوید: سپس کمک مورد نظر را به من داد تا به زید بسپارم و زیاد آنها را از من گرفت».( ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۱۴۱)

 حمایت ابوحنیفه از قیام نفس زکیه

محمد بن عبدالله بن حسن بن علی بن ابی طالب(ع)، معروف به «نفس زکیه»، در سال ۱۴۵ هجری، در مدینه علیه منصور عباسی قیام نمود. ابو حنیفه باز هم حمایت قاطع خود را از این قیام اعلام نمود.

زفر بن هذیل (شاگرد ابو حنیفه) می گوید: «ابوحنیفه در حمایت از قیام ابراهیم شدیدا جهر می زد و مردم را فتوا به خروج با او می داد. وی می افزاید: ابوحنیفه و مسعر بن کدام، به ابراهیم نوشتند که به کوفه بیاید؛ آنان تعهد می کنند تا وی را یاری کرده و مردم کوفه را با وی همراه سازند. مرجئه از این بابت، به ابوحنیفه و مسعر، انتقاد می کردند».(همان، ص ۳۱۰ و ص ۳۱۴)

ابوالفرج اصفهانی نقل می کند که: «ابواسحاق فزاری می گوید: نزد ابوحنیفه آمدم و به او اعتراض کرده گفتم: آیا از خدا نمی ترسی که به برادر من فتوای خروج با ابراهیم را دادی تا به قتل رسید؟ ابوحنیفه در پاسخ گفت: کشته شدن برادر تو برابر است با این که او در روز جنگ بدر کشته شده باشد، و شهادت او در کنار ابراهیم برای او از زندگی بهتر است. فزاری اضافه می کند که پرسیدم: چرا خود نرفتی؟ ابوحنیفه گفت: امانت های مردم نزد من بود».( همان، ص۳۱۳)

ابن بزازی نقل می کند که: هرگاه نام ابراهیم بن عبدالله نزد ابوحنیفه برده می شد، اشک در چشمان او حلقه می زد.(ابن بزازی، پیشین، ج ۲، ص ۷۲)

در همین قیام، ابوحنیفه به ابراهیم نوشت:

«وقتی بر دشمن غلبه کردی، به سیره جدت علی بن ابی طالب درباره اصحاب جمل با آنان رفتار نکن که شکست خورده را نکشت و اموال را بر نداشت و فراری را دنبال نکرد و مجروح را از میان نبرد. زیرا آنان گروه حامی -پشتوانه و عقبه- نداشتند، بلکه به سیره جدت در صفین عمل کن که اسیر می کرد و جریح را نابود می کرد و غنایم را تقسیم می نمود؛ زیرا پشت سر این سپاه اهل شام بودند و در آنجا زندگی می کردند».(مقاتل الطالبیین، ص ۳۱۵)

حمایت مالک از قیام نفس زکیه

مالک بن انس، دیگر پیشوای بزرگ اهل سنت، نیز همانند ابوحنیفه از قیام های علویان بر ضد خلفای عباسی حمایت می کرده است. در مورد قیام ابراهیم بن عبدالله علیه منصور، او یکی از حامیان این قیام بوده است.

ابوالفرج اصفهانی نقل می کند که: «از مالک بن انس در مورد خروج با محمد بن عبدالله علیه منصور استفتاء شد، که جایز است یا نه؟ شخصی گفت: ما با منصور بیعت کرده ایم، (یعنی جایز نیست که بیعت را بشکنیم) مالک فرمود: بیعت شما با منصور، از روی اکراه و اجبار بوده است، بنابراین چنین بیعتی الزام آور نیست. در این هنگام مردم به سوی محمد بن عبدالله شتافتند.».(ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص ۲۴۶)

منبع: کتاب «وحدت اسلامی؛ مبانی، عرصه ها، موانع و راهکارها» صص130-133