عبادت خداوند متفرع بر وحدت امت و توحید است!

آیت الله واعظ زاده خراسانی

از این آیه شریفه «ان هذه امتکم أمة واحدة وأنا ربکم فاعبدون» دو نکته استفاده می شود:

1- نکته اول این که وحدت امت در ردیف توحید قرار دارد و به تعبیر دیگر، وحدت یکی از ارکان اسلام است.

این باعث تأسف است که به مسئله وحدت و صحبت از آن همانند یک موعظه نگاه می شود و به وحدت بعنوان مطلبی که خوب است در میان مسلمانان باشد و لازم است نسبت به آن یکدیگر را موعظه کنیم، توجه می شود. در حالیکه قرآن به همان نسبت که بر توحید تأکید کرده، بر وحدت نیز تأکید نموده است. حتی در این آیه اول وحدت امت مطرح شده و بعد عبادت خدا آمده است: «ان هذه امتکم أمة واحدة وانا ربکم فاعبدون» عبادت خدای یکتا متفرع بر وحدت امت و وحدت رب می باشد. این دو در عرض هم، پایه برای عبادت توحیدی خدا می باشند.

۲ -نکته دوم، وحدت امت است: از تعبیر «امة واحدة» پاسخ سئوال «وحدت چیست؟» بدست می آید که جامعه اسلامی باید در مسیر وحدت به جایی برسد که یک امت واحد را تشکیل دهد. پس مسلمانان بهمان نسبت که موظفند براساس توحید، خدا را عبادت کنند، وظیفه دارند که در تحصیل وحدت بکوشند.

تفحص لغوی و تطبیق آن بر بحث

کلمه امت و امامت هر دو از یک ریشه اند. پس امت یعنی جمعیتی که پیرو یک امام، مرام و کتاب هستند. و مراد از امام در اینجا «شخص» نیست. قرآن بر تورات هم امام اطلاق کرده. امت واحده وقتی تحقق می یابد که جامعه در یک خط سیاسی، فرهنگی و عقیدتی و زیر چتر قانون واحد قرار گیرد و از نقطه نظر اقتصاد و ابعاد دیگر نیز با برنامه واحد اداره شود. در غیر این صورت، امت واحدہ حقیقت نمی یابد.

علامه کبیر، مصلح بزرگ علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطاء(رض) بخوبی مطلبی را که از آیه استفاده کردیم در یکی از کلمات قصار خود گنجانیده است. «بنی الإسلام على کلمتین، کلمة التوحید و توحید الکلمة» حقیقتا اگر توحید کلمه نباشد، کلمه توحید هم نخواهد بود. توحید فقط عبادت نیست، توحید این است که جز یک رب و یک فرمانروا در جامعه اسلامی نباشد. «لا یتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله».(آل عمران/64)

اگر در جامعه اسلامی طاغوت ها، ملوک، سلاطین و مستکبران بر مسلمانان سیطره داشته باشند، توحید پیاده نشده است. «وانا ربکم» محقق نشده، کما اینکه «امة واحدة» نیز تحقق پیدا نکرده است. زیرا مستکبران همیشه برای تصاحب قدرتِ بیشتر با هم در حال جنگ و نبردند. هر کدام می خواهند جامعه را بسمت خودشان بکشند. با این وضع، امت واحدة تحقق نمی یابد.

بنابراین، بین توحید بمعنی واقعی آن و امت واحدہ ملازمه می باشد.

انواع وحدت درقرآن

علاوه بر توحید که خود سر رشته همه وحدت هاست، در قرآن چند نوع وحدت دیده می شود:

1- وحدت امت: «ان هذه امتکم امة واحدة وانا ربکم فاعبدون».(انبیاء/92)

۲ -وحدت همه پیروان کتب آسمانی: «قل یا أهل الکتاب تعالوا إلى کلمة سواء بیننا وبینکم ألا نعبد إلا الله ولا نشرک به شیئا».( آل عمران / 64)

3- وحدت همه ادیان: «شرع لکم من الذین ما وصى به نوحا والذی أوحینا إلیک و ما وصینا به ابراهیم وموسى وعیسى أن أقیموا الدین ولا تتفرقوا».(شوری/13) و «لا نفرق بین أحد من رسله».(بقره/285)

4- وحدت بنی نوع انسان: «یا ایها الناس إنا خلقناکم من ذکر وأنثى وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا...».( حجرات/13)

شاید بتوان گفت که خطبه حضرت رسول اکرم (ص) (در اوایل هجرت) همه این موارد را در بر دارد. «ایها الناس ان ربکم واحد وان اباکم واحد، کلکم من آدم وآدم من تراب، اکرمکم عند الله أتقیکم، لیس لعربی على عجمی فضل الا بالتقوى».

بنابراین باید باور کنیم که وحدت امت، بر همه ما فرض و واجب است. فریضه ای مشترک بین همه مسلمین یعنی اگر همه مسلمانان آن را انجام دهند، محقق می شود. از قبیل واجبات کفائی نیست که با انجام یکی، از گردن دیگران ساقط گردد و یا از قبیل واجبات انفرادی نیست که اگر کسی انجام داد، تکلیف از او ساقط شود.

وحدت یک حقیقت واحدی است که ذات الاضافه به همه مسلمین می باشد. به هر نسبت که قدرت علمی، سیاسی و مالی افراد بیشتر باشد. وظیفه آنها سنگین تر است. بدیهی است که یک دانشمندی مرجع تقلید، پیشوا و رهبر دارای وظیفه سنگین تری است. برای اینکه اگر او به وظیفه خودش عمل نمود پیروان او نیز به وظیفه خود عمل خواهند کرد.

متأسفانه این نوع وظیفه را مردم احساس نمی کنند. هر کس در گفتار، نوشتار و رفتار خود باید دقت کند که حرکتی خلاف وحدت امت اسلامی انجام ندهد.

مثل وحدت اسلامی، مثل یک ساختمان است که هر خشت و آجر آن در محافظت و نگهداری آن دخیل است. هر خلافی، هر حرکتی که بر علیه این وحدت صورت بگیرد، بمنزله از بین بردن یکی از آجرهای بنای وحدت اسلامی است، که در نهایت سبب ویرانی کل ساختمان می گردد.

سخنرانیها و مقالات دومین کنفرانس وحدت، صص 93-97