تعابیر اهلبیت(ع) درباره غالیان

سید محمد امام

غالیان نفوذی:

با اینکه منشأ غلو عمدتاً حب به ائمه می باشد و  افراط در حب باعث غلو و زیاده روی درباره آنها میشود با این حال بر اساس  شواهد تاریخی منشاء اظهار غلو شماری از غالیان، حب نبوده بلکه آنان بر اساس انگیزه های تخریب ائمه یا رسیدن به مطامع دنیوی اظهار غلو نمودند.

 و مطالبی را از خود جعل می کردند و آن مطالب را به امامان شیعه علیهم السلام نسبت می دادند که این گروه را دشمنان فرهنگی می دانیم و به خاطر نفوذی که در میان افراد ساده لوح از دوستداران اهل بیت علیهم السلام به واسطه جعل حدیث و غیر آن داشتند و موجب انحراف این عده از مذهب تشیع گردیدند آنها را غالیان نفوذی نامیدیم.

 ضمن اینکه روایات وجود دارد که بر دشمن بودن این جریان اشاره می‌کنند که در این بخش به دو نمونه بسنده می نماییم:

1.کسانی نزد امام حسن مجتبی علیه السلام آمدند و باورهای غالیان را درباره امیرالمومنین علیه السلام بیان کرده و گفتند شیعیان علی علیه السلام چنین صفاتی برای او قائل اند امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود:

دروغ گفتند آنها شیعیان نیستند بلکه دشمنان اویند(بلاذری،انساب الاشراف،ج2،ص142)

 با توجه به آنچه گفته شد و روایت پایانی که آشکارا از غالیان به عنوان دشمن یاد شده است میتوانیم غالیان نفوذی را دشمن فرهنگی امامان شیعه علیهم السلام به شمار آوریم.

2. امام محمد باقر علیه السلام در گفتار مفصلی که به بیان فشار بر امامان شیعه و پیروانش پرداخت چنین فرمود:

«... دروغگویان و منکران حق به خاطر دروغ و انکارشان زمینه را مساعد و در سرتاسر کشور اسلامی به وسیله دروغ و انکارشان به سردمداران جور و ستم و قضات و کاردانان آنها تقرب جسته و شروع به روایت احادیث دروغ و انتشار آن نمودند. آن ها  از زبان ما چیزهایی روایت کردند که نه از زبان ما جاری شده بود و نه به محتوای آنها عمل نموده بودیم آنها با این کار می خواستند ما را در میان مردم منفورکرده و تخم عداوت و کینه ما را در دل آنان بکارند.»(ابن ابی الحدید،شرح نهج البلاغه،ج11،صفحه43)

عوامل غلو را می توان به دو دسته ی درون دینی و برون دینی تقسیم نمود:

الف) عوامل درون دینی:

1.ملموس نبودن معارف بلند یک دین برای پیروان

2.عشق فراوان

3.جهل و نادانی پیروان

4.استفاده‌ی مادی برخی از منتسبان به دین از راه رواج عقاید غلو آمیز و...

ب) عوامل برون دینی:

ترویج عقاید افراطی از سوی دشمنان یک دین برای هموار نمودن راه محکوم کردن آن دین (از راه اجرای اصل موثر حمله به یک عقیده از راه دفاع بد از آن).

ما کسانی را که بر اثر سه عامل اول از عوامل درون دینی دست به غلو زده اند را منحرف می دانیم؛ ولی آنان را دشمن نمی دانیم.

اما در بین غالیان کسانی یافت می شوند که آگاهانه به دشمنی و آزار و اذیت امامان شیعه علیهم السلام پرداختند و احادیث را با محتوای بی ارزش و زننده به امامان شیعه علیهم السلام نسبت می‌دادند و این عده از غالیان سبب شدند  مردم ناآگاه آن زمان به ویژه با توجه به کم بودن وسایل ارتباطی هنگامی که می دیدند گروه‌های غالیان با انتصاب خود به ائمه علیهم السلام باورها و افکار خود را مطرح می‌کنند و به ائمه علیهم السلام بدبین شده کدورتی  در آنان ایجاد می شد، حال چه زمان و چگونه انکار ائمه علیهم السلام به آنان برسد و این کدورت را برطرف کنند مشخص نبود چه بسا افرادی که با همین کدورت از دنیا رفتند بدون آنکه بفهمند ائمه علیهم السلام از کارها و باورهای غالیان به شدت بیزارند(صفری فروشان/غالیان/ص310)

کلمه دس در اخبار و روایات امامان شیعه به کار رفته است برای نمونه می‌توان به حدیث امام صادق علیه السلام اشاره کرد که  به هشام بن حکم فرمود: «لا تقبلوا علینا حدیثنا الا ما وافق القرآن و السنه او تجدون معه شاهدا من احادیثنا المتقدمه فان المغیره بن سعید لعنه الله دس فی کتب اصحاب ابی احادیث لم یحدث لها ابی فاتقوالله و لا تقبلوا علینا ما خالف قول ربنا تعالی و سنه نبینا(صلی الله علیه و آله)»