بازنگری در بنیان های اجتماعی امت بر پایه قرآن

آیت الله احمد مبلغی

 

منطق نهفته در قرآن را نسبت به امت واحده باید بازشناسی کنیم. بحث امت در قرآن و امم در قران بحث اساسی وپایه ای است و شاید توجهی که تا بحال به آن شده است بخش کوچکی است از آن توجه لازم و ضروری که نسبت به امت باید صورت گیرد. چون منطق قرآن و نگاه قرآن را در ارتباط با امت باید از اول شناخت و مطرح کرد. امت چیست؟ ازچه قواعدی تبعیت می کند؟ و امت واحده اسلامی چیست؟ مقصود از این امت واحده چیست؟ ما مراجعه کنیم و این منطق را بدست بیاوریم.

در درجه دوم باید به قواعد اجتماعی قران مراجعه کنیم. جامعه اسلامی بزرگ که اسمش "امت اسلامی" است با خرده جامعه هایی که درونش است، که همان جوامع با مذاهب مختلف هستند، اینها اگر به قرآن مراجعه کنند و اندیشه ها و بنای اجتماعی و جامعه خودشان را براساس قرآن بازسازی کنند، دیری نمی پاید که یک حرکت اساسی رخ می دهد. اما مادامی که از آن آگاهی های مربوط به جامعه و اجتماع بدور هستیم و بیشتر مشغول به شاخ و برگها و تلاشهای بعد از شکل گیری جامعه هستیم، این تلاشهای اینگونه ای هرچند با نیتهای خالص (حالا از طرف شیعه باشد یا سنی، یا هر گروه و طایفه ای) انجام گیرد، چون بنای اجتماعی و شکل گیری جامعه بر اساس آنچه که قرآن می‌فرماید انجام نگرفته؛ بدلیل اینکه نا آشنایی وجود دارد نسبت به آن بخشهای اجتماع قرآن، این تلاشهای ما حداقلش اینست که به صورت هم افزایی با تلاشهای مذاهب دیگر در جهت امت قرار نمی گیرد. بلکه بالاتر، یک نوع مواجهه و خنثی سازی هم نسبت به هم دارند و حتی نوعی عداوت هم احیانا پدید می آید. همه هم به دنبال عزت دین هستند اما عملا آن چیزی خروجی این تلاشها می شود غیر از این خواهد بود.

علتش هم اینست که ما به یکسری تلاشهای به تعبیری رو بنیان یا همان شاخ و برگ ها و به تعبیر دیگر تلاشهای بعد از مرحله شکل گیری جامعه مشغول شده ایم. و آن تلاشهای اساسی مربوط به جامعه و امت اسلامی که در قرآن قابل فهم و نهفته است را چون نیافته ایم، وقتی به اسم دین تلاش میکنیم سریع به سراغ رو بنیانها می رویم. اما از آن زیر بنیان اساسی که مقدم بر اینها هست چه خبر؟ می بینیم که هیچ تلاشی در آن زمینه وجود ندارد و کوشش اساسی و معطوف به جامعه سازی در آن زمینه به چشم نمی خورد.

بنابراین اولین و مهمترین و اساسی ترین کاری که امروزه نخبه های جهان اسلام، علما و حوزه ها و دانشگاههای جهان اسلام، همه و همه باید بر آن تمرکز کنند اینست که یک نهضت بازنگری در بنیانهای اجتماعی با رجوع به قرآن و تمرکز بر رجوع به قرآن و استخراج آن اصول اجتماعی قرآنی داشته باشند. اگر این اتفاق رخ بدهد یک حرکت اساسی رخ داده والّا هرقدر شما بخواهید ترمیم و اصلاج کنید، بخواهید روابط را حسنه کنید، خواهید دید که یک طرف را درست می کنید و در طرف دیگر مشکل ایجاد می کنید! چون بنیان این تلاش شما بنیان قرآنی نیست. اسلام برای خودش منطقی دارد نسبت به امت اسلامی و باید این منطق را بدست آورد. اگر بدست نیاوریم، در یک وضعیت خلاء و از روی سلیقه و دلخواه، هر کسی جوری بنیانها را شکل میدهد و راه درست گم می شود.