«وحدت جهان اسلام؛ چشم‌انداز آینده»

سید یحیی صفوی (زیر نظر)، گروه محققان: علیرضا فرشچی، محمد حسینی‌مقدم، مریم صنیع اجلال، مصطفی مهرورزی، سید حمزه صفوی، [به سفارش] موسسه آینده‌ پژوهی جهان اسلام، تهران: انتشارات شکیب، چاپ اول، ۱۳۸۷، ۴۰۰ صفحه، رقعی.

 

انگیزه اصلی از تألیف این کتاب که رویکردی نظری و تا حدی کاربردی دارد، فهم، تبیین و تولید محتوا در خصوص وحدت جهان اسلام است. کتاب حاضر از چهار فصل تشکیل شده است.
فصل اول؛ به مباحث نظری در خصوص وحدت جهان اسلام و انواع آن و نیز ریشه‌یابی و شکل‌گیری اختلافات در جهان اسلام اختصاص یافته است.
فصل دوم؛ با تبیین قلمرو موضوعی و مفهومی جهان اسلام از رویکردهای مختلف آغاز می‌شود و بابررسی عوامل توانمندساز جهان اسلام برای دستیابی به وحدت پایان می‌یابد.
در فصل سوم؛ ضمن بررسی مبانی مفهوم هم‌گرایی، عوامل مؤثر در هم‌گرایی و واگرایی جهان اسلام مورد بررسی قرار گرفته است. و در فصل آخر، با اتکا به مطالعات نظری انجام‌شده در فصل‌های قبلی و نیز دانش آینده‌اندیشی، در چارچوب مدل ادراکیِ پیشنهاد شده، آینده‌های پیش‌روی جهان اسلام کاوش و بررسی شده است. ترویج ادبیات هم‌گرایی و انسجام با تأکید بر موضوع وحدت اسلامی از دیگر رویکردهایی است که تلاش شده است در این کتاب تا حد امکان بسط و توسعه یابد.
 

برخی از مهم‌ترین عناوین و مطالب مندرج در کتاب عبارت‌اند از:
فصل اول: مقدمه نظری وحدت جهان اسلام. وحدت جهان اسلام، امت واحده، مبانی مکتبی و عقلایی وحدت، انواع و ملاک‌های وحدت در نظام بین‌الملل، ریشه اختلاف کشورهای اسلامی، پیشینه تاریخی تفرقه در جهان اسلام.
فصل دوم: جهان اسلام؛ قلمرو موضوعی و مفهومی. رویکرد حقوقی، گونه‌شناسی کشورهای اسلامی بر اساس حقوق اساسی و نظام سیاسی، رویکرد فقهی، مفاهیم دارالاسلام از منظر فقهی، عوامل توانمندساز جهان اسلام برای دستیابی به وحدت، موقعیت جغرافیایی کشورهای اسلامی، جغرافیای انسانی جهان اسلام، موقعیت ژئوپلیتیکی برتر جهان اسلام، موقعیت ژئواستراتژیکی جهان اسلام، ویژگی‌های جمعیتی جهان اسلام، موقعیت ژئوکالچر جهان اسلام.
فصل سوم: هم‌گرایی در جهان اسلام. هم‌گرایی، تعریف و مفهوم هم‌گرایی، نظریه‌ها و رهیافت‌های هم‌گرایی، هم‌گرایی از دیدگاه فلسفة سیاسی، کارکردگرایی، نوکارکردگرایی، هم‌گرایی سیاسی، هم‌گرایی اقتصادی، هم‌گرایی اجتماعی، فدرالیسم، فراملی‌گرایی، رهیافت ارتباطات، هم‌گرایی بر مبنای اجتماع امنیتی و هویت مشترک، عوامل مؤثر در ایجاد همگرایی، عوامل مؤثر در ایجاد واگرایی، عوامل مقوم هم‌گرایی، کانون‌های هم‌گرایی و واگرایی در جهان اسلام.
فصل چهارم: آینده‌های هم‌گرایی جهان اسلام. اهمیت مطالعه آینده دراسلام، چشم‌انداز آینده‌های جهان اسلام، ارائه مدل مفهومی و راهبردی، آینده هم‌گرایی اقتصادی، آینده هم‌گرایی فرهنگی، آینده هم‌گرایی سیاسی، آینده هم‌گرایی امنیتی. در پایان کتاب چند ضمیمه شامل: بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم گشایش هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی، پیش‌نویس منشور وحدت اسلامی، و اطلاعات پایه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی فراهم آمده است.