معرفی کتاب «العلاقة بین السنة و الشیعة»

محمد سلیم العوا، رباط: دار الزمن، چاپ اول، ۲۰۰۷ م، ۱۰۶ صفحه، جیبی. مؤلف کتاب کوشیده است توصیف و تحلیلی جدی از اختلاف بین سنی و شیعه ارائه نماید. عوامل اختلاف میان مسلمانان یکی از پرسش‌های مطرح در این کتاب است که در پاسخ به آن، به دو سنخ از عوامل اختلاف یکی تاریخی و دیگری معاصر، اشاره شده است. مؤلف در بیان عوامل منتهی به اختلاف در شرایط کنونی، به سیاست «تفرقه‌بینداز و حکومت کن» و نمودها و جلوه‌های آن در عرصه رابطه شیعه و سنی اشاره کرده است.

دکتر عوا سخن خود را با ارزشمند خواندن شناخت متقابل شیعه و سنی از یکدیگر، و تعامل آنها با همدیگر آغاز می‌کند و معتقد است این شناخت متقابل جز با کوشش هر یک برای شناخت دیگری و تعامل با آن تحقق نمی‌پذیرد. او بر این اساس میان برقراری تعارف میان شیعه و سنی (شناخت یکدیگر) و تعرف (کوشش یکی از دو طرف برای شناخت دیگری) تفاوت قائل می‌شود و بر این باور است که آبادانی زمین و تحقق خلافت انسان در آن، جز با شناخت متقابل انجام‌پذیر نیست.

 

دکتر عوا در کتاب خود پیمان می‌بندد در گفتن حق به صراحت و صداقت سخن به میان آورد. وی می‌گوید: «پرداختن به اقوال اتباع فرق و مذاهب و گفت‌وگو با آنان باید در چارچوب آنچه می‌گویند انجام گیرد، و نه بر اساس لوازم سخنانشان به نظر شنونده و یا خواننده؛ یعنی آنچه که مبنای احتجاج در مقابل صاحب اندیشه یا عقیده و یا مذهب قرار می‌گیرد، لفظی است که او اندیشه خود را درون آن قرار داده و بیانگر نظر وی است، نه آنچه بر سخن او ترتب می‌یابد و یا ممکن است در نگاه دیگری بر آن ترتب یابد».

بر این اساس وی به قاعده «لازم المذهب لیس بمذهب» اشاره می‌کند و آنچه لازمه مذهب است را جزو مذهب به حساب نمی‌آورد. بنابراین آنچه مردم آن را به‌عنوان لازمه سخن می‌گیرند و آن را استنباط و یا استنتاج می‌کنند، نباید به صاحب سخن نسبت داده شود.

 

دکتر عوا کتاب خود را در چند محور دنبال می‌کند که مهم‌ترین آنها این محورها هستند: چگونه دچار تفرقه شدیم، مذهب و اختلاف، تفاوت‌های سنی و شیعه. وی در فرازی از کتاب خود می‌گوید: «آنچه ما و برادران ما از شیعه امامیه را کنار هم جمع می‌کند، ایمان به خدای تعالی، پیامبری محمد(ص)، تمام آنچه او از طرف خداوند متعال نازل کرده است، قرآن به‌عنوان کتاب نازل‌شده از سوی خداوند، و سرانجام پای‌بندی به احکام عملی همچون نماز، روزه، زکوه و حج و... است». از دیدگاه وی تقریب باید میان اتباع مذاهب شکل گیرد و نه میان خود مذاهب.