فرق کتمان و تقیه

حجت الاسلام محمد غفوری نژاد

 ایشان اظهار کردند: باید دلسوزان تقریب به دنبال آموزه‌ های مذهبی در راستای وحدت و تقریب باشند و بر روی آن کار تبلیغاتی و فرهنگی و بصیرت بخشی انجام شود. 

غفوری نژاد با اشاره به ضرورت تقریب مذاهب اسلامی گفت: سوای جهاتی که مربوط به شرایط بین المللی جهان اسلام و مواجهه جهان اسلام با استکبار جهانی می شود، وحدت اسلامی به معنای مورد نظر، ریشه در آموزه ها و تعالیم ائمه اهل بیت(ع) دارد و در سیره قولی و فعلی حضرات معصومین علیهم السلام به کرّات مشاهده می کنیم که آن بزرگواران توصیه می کنند به اینکه با برادران اهل سنت رفتار کاملاً اسلامی داشته باشیم. مثلا امام حسن عسکری(ع) در حدیثی به شیعیان توصیه می کنند که پیروانشان در جماعات اهل سنت حضور یابند و در تشیع جنازه آنها شرکت کنند و از مریض های آنها عیادت نمایند. روایت داریم که نماز خواندن پشت سر برادران اهل سنت مثل نماز خواندن پشت سر پیامبر اکرم(ص) در صف اول است. در سیره قولی و فعلی ائمه معصومین علیهم السلام توصیه های بسیاری در این خصوص وجود دارد و اگر بخواهیم شیعه واقعی اهل بیت علیهم السلام باشیم باید این آموزه ها را فرا بگیریم و عمل کنیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به علل ناکامی پروژه وحدت اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی اشاره کرد و گفت: علل این ناکامی ها را در دو سطح خواص و نخبگان و گروه های مرجع، و سطح عوام می توانیم پیگیری کنیم. 

غفوری نژاد توضیح داد: متأسفانه در هر دو سطح ما مقداری با قصور فهم و کوتاهی افق دید مواجه هستیم؛ عوام اگر افق دیدشان کوتاه باشد حق دارند. متأسفانه احساس می شود بعضی از خواص هم در طرف شیعه و هم اهل سنت در این جهت ضعف دارند. 

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه انسان باید در تجزیه و تحلیل مسائل افق دید گسترده ای داشته باشد و گستره زمانی و مکانی وسیعی را در نظر بگیرد و بعد یک منش عقیدتی و رفتاری را اتخاذ نماید اضافه کرد: متأسفانه یکی از مشکلاتی که ما در بین عوام و خواص در خصوص تقریب و وحدت اسلامی داریم، ابعاد عقیدتی و مذهبی مساله است. عقیده و مذهب با روح و جان انسان سروکار دارد و تأثیرات عمیقی بر وجود انسان می‌گذارد. اگر عقیده یا رفتاری، که از نظر مذهبی غیر اصیل و نادرست است با احساسات و عواطف انسانی گره خورد، کار بسیار دشوار می شود. امروزه محترم نشمردن پیروان دیگر مذاهب و مجاز دانستن هتک علنی مقدسات آنان در میان برخی خواص و عوام فریقین چنین ابعادی پیدا کرده و این بر دشواری و پیچیدگی مساله افزوده است.

وی افزود: از همین رو در مواردی در مواجهه با عوام و خواص هر قدر تلاش شود که مسئله ضرورت وحدت اسلامی و تقریب و همزیستی مسالمت آمیز در آنان نهادینه شود، قرین توفیق نخواهد بود. زیرا بعضی از آنها فکر می کنند اگر در این مقوله از مواضع خود کوتاه بیایند لازمه آن نوعی عقب نشینی از مواضع مذهبی و باختن قافیه به حریف است. در حقیقت این مساله با عصبیت های دینی و مذهبی پیوند یافته و کار را قدری مشکل کرده است.

وی گفت: از همین جهت به نظر من برای نهادینه ساختن اندیشه تقریب بین مذاهب باید از پتانسیل دین و مذهب بهره برد. غیر از آموزه های اصیل دینی هیچ عامل دیگری نمی تواند در این گونه مسائل اثربخش باشد. خوشبختانه آموزه‌هایی از این دست در بین هر دو مذهب یافت می شود و صد البته در تعالیم اهل بیت (ع) به وفور دیده می شود که به مواردی از آن اشاره شد. 

غفوری نژاد ادامه داد: اینکه پیروان فریقین حاضر نباشند با یکدیگر به نحو مسالمت آمیز رفتار نمایند و با تحریک احساسات مذهبی یکدیگر آتش مخاصمه را شعله ورتر نمایند به یقین مورد رضایت نبی مکرم اسلام(ص) و اهل بیت آن حضرت (ع) نیست. 

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب خاطرنشان کرد: هر کس آموزه های پیامبر (ص) و اهل بیت(ع) را آموخته باشد، به روشنی متوجه می شود که اهل بیت علیهم السلام هیچگاه بنای تعرض و هتک حرمت  به مقّدسات دیگران را نداشتند و حتی با برخی از اصحاب تندرو خود برخورد می کردند و آنها را منع می کردند. شیعه واقعی باید در تمام شئون پیرو اهل بیت(ع) باشد و حق ندارد به بهانه ولای اهل بیت (ع) رفتارهای خلاف رضای اهل بیت (ع) از خود بروز دهد.

وی اذعان کرد: مذهب شیعه غیر از اصل تقیه که اصلی بسیار مترقی است، اصل دیگری به نام کتمان سر دارد. بررسی مجموع روایات صادره از اهل بیت علیهم السلام نشان می دهد که مقوله کتمان سر غیر از تقیه است، تقیه در مواجهه با مخالف مذهبی برای حفظ جان و مال و نیز مدارای با آنان سفارش شده، ولی دایره کتمان سر از تقیه گسترده‌تر است و یک شیعه ملزم است که برخی امور را حتی از برخی هم‌مذهبان خود نیز پنهان دارد. اینکه در حدیث آمده است: «اگر ابوذر می دانست که در قلب سلمان چه می گذرد او را می کشت»، مبتنی بر آموزه کتمان سر است،‌ نه تقیه.

غفوری نژاد ادامه داد: وقتی ائمه معصومین(ع) به ظرفیت مخاطب آن قدر اهمیت می دهند که بر اساس آموزه های آنان برخی امور را باید از هم‌مذهب خود کتمان نمود، در مواجهه با مخالفان مذهبی تکلیف روشن خواهد بود. موضوع کتمان سر آن قدر اهمیت دارد که ائمه(ع) در برخی روایات در تعبیری کم نظیر، افشا کنندگان اسرار آنان را هم‌رتبه قاتلان خود معرفی کرده اند.

وی افزود: من معتقد هستم که ما شیعیان رسالتی بر دوش داریم و آن این است که اهل بیت(ع) را به دیگران معرفی کنیم. ما باید شاکر باشیم که شیعه اهل بیت علیهم السلام هستیم و شکر این نعمت تلاش در جهت رساندن پیام اهل بیت علیهم السلام به دیگران است. از همین رو باید تلاش کنیم با همه مذاهب گفتمان داشته باشیم تا بتوانیم آن رسالت را انجام دهیم. اگر ما ارادت واقعی به اهل بیت علیهم السلام داریم باید در جهت گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام تلاش کنیم و این جز با برقراری رابطه گفتمانی با دیگران امکان پذیر نیست و برقراری رابطه گفتمانی هم جز با احترام به عقیده طرف گفتمان محقق نمی شود. از این رو ما برای ادای رسالتی که بر دوش داریم باید به دیگران احترام بگذاریم. البته مقصود از رساندن پیام اهل بیت (ع) به دیگران، دعوت آنان به تشیع نیست.

وی اظهار کرد: امام شافعی و ابوحنیفه تصریح کرده اند که تکفیر هیچ یک از فرقه هایی که از نظر آنان بدعت گذارند، جایز نیست. آنان اقتدای به شیعیان را تجویز می کنند و علمای معاصر ما هم فتوا به استحباب شرکت در جماعت اهل سنت داده اند. 

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: خوشبختانه گام های مؤثری از طرف شیعه برداشته شد و مقام معظم رهبری در یک فتوای تاریخی تعرّض به مقدّسات اهل سنت به ویژه تعرض به مقام ازواج مکرم حضرت رسول اکرم(ص) را حرام اعلام کردند و آیت الله سیستانی نیز فرمودند که برادران اهل سنت برادر ما نیستند، بلکه خودِ ما هستند.  

وی اظهار امیدواری کرد نخبگان طراز اول اهل سنت هم در این زمینه گام هایی به جلو بردارند و این جریانات تکفیری را که به مانند یک غده سرطانی به جان جهان اسلام بلکه جهان بشریت افتاده و از پتانسیل اعتقادی و مذهبی جوانان مسلمان علیه اسلام و مسلمین سوء استفاده می کند، به کمک برادران شیعه خود ریشه کن نمایند.