انتقادی که شیعه بر سنی، و سنی بر شیعه وارد می کند!

 حیدر حب الله

شیخ حیدر حب الله در سال 1973 م، در لبنان متولد شد. دروس مقدمات و سطوح حوزه علمیه را گذراند و در سال 1995م به ایران برای تکمیل سطوح عالی حوزه آمد. در سال 2002م، به گروه مطالعات کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث در دانشکده اصول دین پیوست و سپس در علوم اسلامی نیز از جامعه المصطفی العالمیه موفق به اخذ فوق لیسانس شد.

در قسمت قبل ذیل بحث «بررسی نقدهای ریشه ای و محتوایی امامیه بر کتب حدیثی اهل سنت(با محوریت صحیحین)»، نمونه دوم بیان شد و در این قسمت نمونه یا مصداق سوم ارائه می گردد.

3– تعداد زیاد راویان ضعیف در کتب حدیثی

برخی از مننقدان امامیه معتقدند که کتب حدیثی اهل سنت پر است از راویان ضعیف. و این یعنی میراث حدیثی سنی، به رجال ضعیف تکیه دارد و خالی از ثقات است. این انتقادی است که شیعه بر سنی وارد می کند و سنی بر شیعه.

برای مثال شیخ محمد حسن مظفر در کتاب «دلایل الصدق» راویانی را برمی شمرد که در کتب بزرگ حدیثی هستند و خود اهل سنت آن ها را ضعیف می دانند. وی در این زمینه به منابع سنی تکیه کرده است. و حدود 366 راوی ضعیف را ذکر کرده است. و حتی شواهدی مبنی بر ضعف امامان اهل سنت نیز ذکر می کند. مانند احمدبن حنبل، یحیی بن معین، ابن حبان، الذهبی و ابن حزم.

شیخ مظفر کتاب بزرگی تالیف کرده است به نام «پرده برداری از زندگی راویان صحاح» (الافصاح عن احوال رواة الصحاح) این کتاب در چهار جلد به چاپ رسیده و مولف در آن به دو منبع اساسی اهل سنت در رجال، استناد کرده است : «تهذیب التهذیب» و «میزان الاعتدال». و از 1651 راوی نام می برد، که در خود کتب اهل سنت، ضعیف شمرده شدند، اما در صحاح حضور دارند. 

نمونه ی دیگر، کارِ علامه «شیخ عبدالحسین امینی» در جلد پنجم الغدیر است. وی اسامی 702 نفر را نام می برد که به اعتراف منابع سنی، کذاب هستند. بلکه 35 نفر که جعلِ حدیث می کردند و روایات ثابت شده ی آن ها را نام می برد که تعداد احادیث جعلی و دروغین آنها به 98683 حدیث می رسد. و همه ی این ها حکایت از ضعف کتب حدیثی اهل سنت دارد.

«شیخ محمد صادق نجمی» دشمنی با امیرالمومنین علی بن ابی طالب(ع) را ضعفی برای راوی دانسته است که باعث می شود خبر او از حجیت ساقط شود. وی پنج نفر از راویانی که جعلِ حدیث می کردند و دشمن علی ابن ابی طالب(ع) بودند را ذکر می کند: ابوهریره، ابوموسی اشعری، عمروبن عاص بن وائل، عبدالله بن زبیر بن عوام و عمران بن حطان. پس از آنجا که صحاح از این راویان هم نقلِ روایت می کند، پس کتب ضعیفی به حساب می آیند.

شیخ الشریعه اصفهانی، سید علی میلانی(معاصر) و سید هاشم معروف الحسنی از دیگر افرادی که هر کدام به نوعی بر ضعف و غیرقابل اعتماد بودن رواویان سنی تاکید داشته اند.

عجیب این که این اشکال را هم شیعه به سنی وارد می سازد، و هم سنی به شیعه. و هر دو بحران ها و مشکلاتی که دارند را فراموش کرده اند. البته در بین شیعه و سنی هم کسانی هستند که این اشکال را به صورت نقدی درون گفتمانی به محدثان و کتب مذهب خودشان وارد ساخته اند.

در بین اهل سنت، نقدِ «وجود راویان ضعیف» را هم قدما بیان داشته اند و هم معاصرین. ابن صلاح و نووی انتقاداتی را که به مسلم ـ به خاطر روایتش از برخی راویان ضعیف ـ شده است را بیان می کنند. و یا ابن حجر عسقلانی بحث وسیعی را در «هدی الساری» پیش کشیده، و راویان ضعیف صحیح بخاری را ذکر کرده و یکی یکی آنها را مورد بررسی قرار داده است که به صدها مورد می رسد. همچنین می توان به کتاب هایی اشاره کرد که خود اهل سنت نوشته اند و راویان ضعیفِ کتبشان را در آن ذکر کرده اند. کتاب هایی مانند ضعفاء الصغیر نوشته ی بخاری، ضعفاء الکبیر نوشته عقیلی، الضعفاء والمتروکین نوشته ی نسائی و...

در درون فضای شیعی هم کسانی هستد که از ضعف راویان شیعه صحبت کرده اند. هر چند که نسبت به اهل سنت، کم تر به این کار پرداخته اند. برای نمونه پژوهشی که «حسین ساعدی» انجام داده و در چند جلد به چاپ رسیده است. که در آنجا 407 نفر از راویان ضعیفی که در کتب حدیثی شیعه – از جمله کتب اربعه - وجود دارد را ذکر کرده است. و نیز کتبی مانند «ضعفا» از ابن الغضائر ، جزء دوم کتاب «رجال ابن داوود» حلی، بخش دوم «خلاصة الاقوال» علامه حلی و ...

این مربوط بود به معرفی راویان ضعیف. اما اگر بخواهیم به تعداد روایات آنها اشاره کنیم با عدد شگفت انگیزی روبه رو خواهیم شد. برای نمونه سهل بن زیاد که آیت الله خویی او را ضعیف دانسته است، فقط 2304 حدیث در کتب اربعه دارد. علی بن حمزه بطائنی که بسیاری او را ضعیف دانسته اند، 545 روایت دارد. محمدبن حسن بن شمون که ضعیف و کذاب است 140 روایت دارد و...بماند که احادیث مجهول زیادی داریم که در کتب شیعه و سنی آمده است.

«میرزا ابوالحسن شعرانی» عقیده دارد که از هر هزار حدیث، پنجاه تای آن، نه تنها به اثبات نرسیده، بلکه کذب و دروغ است. حتی پا را فراتر از این می گذارد و ادعا می کند که نسبت به عدم صدور یک پنجم روایات شیعه می توان ظن داشت. البته توجه او به روایات غیرفقهی شیعه است. هر چند که شیخ رضا استادی، در حاشیه ای که بر کتاب وی دارد، این عدد را مبالغه آمیز می داند.

«هاشم معروف الحسنی» روایات ضعیف کافی را بیشتر از روایات قوی آن می داند. و معتقد است بنا بر آنچه مجلسی گفته است، بیش از یک سوم روایات کافی ضعیف السند است. «محمدباقر بهبودی» معتقد است از 16199 روایت کافی فقط 4428 روایت صحیح وجود دارد. بهبودی در تایید ادعای خود به این نکته اشاره می کند که صاحب معالم فقط 2000 روایت کافی را جزو روایات صحیحه می داند. «علامه ی طهرانی» نیز اغلب آنچه که در کتب حدیثی شیعه آمده است را از نظر سندی ضعیف می داند. «شیخ آصف محسنی» فقط 5% از روایات بحارالانوار را صحیح می داند. گذشته از کتبی که در صحت تمام روایاتش تردید وجود دارد. مانند تفسیر قمی، تفسیر عسکری، فقه الرضوی، طب ابنی بسطام و...

بنابراین، تمام این نکات تاییدی است بر این که این مشکل، مشکلی عام است. نه فقط اشکالی که در شیعه وجود داشته باشد و سنی به آن بپردازد. و نه فقط ضعفی که در سنی وجود داشته باشد و شیعه آن را نقد کند. بلکه مشکلی کلی است که باید به بررسی آن پرداخت و مقدار تاثیر آن را دریافت.

 

مترجم: م.س.اقدامی

 

بررسی نظر امامیه نسبت به صحیح بخاری و صحیح مسلم - قسمت اول

 

بررسی نظر امامیه نسبت به صحیح بخاری و صحیح مسلم - قسمت دوم

 

بررسی نظر امامیه نسبت به صحیح بخاری و صحیح مسلم - قسمت سوم

 

بررسی نظر امامیه نسبت به صحیح بخاری و صحیح مسلم - قسمت چهارم

 

بررسی نظر امامیه نسبت به صحیح بخاری و صحیح مسلم - قسمت پنجم