دعوت به تقریب و همگرایی همان دعوت به توحید و وحدت است

* دکتر محمود حمدی زقزوق / رئیس دانشکده اصول دین در دانشگاه الازهر- قاهره

مترجم: علی اکبر هادی پور

در زمانی که مسلمانان با خطرهای فراوانی مواجه هستند، این تلاش های آرامی که مردم مخلص در جهت مصلحت عامه مسلمانان انجام می دهند ما را خرسند و خشنود می سازد. که این تلاش ها با هدف رسیدن به تقریب و همگرایی بین مذاهب انجام می گیرد، به این اعتبار که این تلاش ها گامی مهم در راستای رسیدن به جامعه اسلامی موحد در اهدافش به شمار می رود تا اینکه امت اسلامی را از رخوت و جمودی که در همه سطوح به آن مبتلی است، خارج کنیم.

در قرن حاضر در راه مساله تقریب بین مذاهب اسلامی به خصوص بین شیعه و اهل سنت، تعداد زیادی از علمای بزرگ مسلمان کوشیده اند و در این راستا تلاش های بسیاری نموده اند که در بین این ها بزرگانی چون مصلح بزرگ محمد علی علوبه پاشا و امام شیخ محمد مصطفی مراغی و امام شیخ مصطفی عبدالرزاق وجود دارند، و این دو نفر نقش انگیزش معنوی و تایید علمی داشتند.

امام شیخ عبدالحمید سلیم با تمام نیروی مادی و روحی در ایجاد جماعت تقریب سهم داشت و با قلم و زبانش آن را تایید نمود و با او گروهی از علمای بزرگ الازهر نیز سهم داشتند که بطور خاص امام شیخ محمود شلتوت و شیخ علی الخفیف و شیخ عبدالعزیز عیسی و شیخ محمد الغزالی و شیخ سید سابق را ذکر می کنیم.

و از بین کسانی که از جانب شیعه امامیه سهم بارزی در این عرصه داشتند می توان شیخ محمد تقی قمی و امام بزرگ حاج آقا حسین بروجردی و دو امام شیخ محمد حسین آل کاشف الغطاء و سید عبدالحسین شرف الدین موسوی را نام برد که همه آنها از علمای بزرگ شیعه هستند.

جماعة التقریب، مجله معروفی به اسم «رساله الاسلام» منتشر نمود و تا مدت زمانی بعد نیز منتشر می شد سپس متوقف شد، همانطور که متاسفانه فعالیت های خود این گروه نیز متوقف شد.

امام راحل شیخ محمود شلتوت شیخ الازهر تاثیر چشمگیری در دعوت برای تقریب بین مذاهب داشت و از کسانی بود که در این عرصه عزمی راسخ داشت و در این باره می گفت:

  «همانا دعوت به تقریب و همگرایی همان دعوت به توحید و وحدت است و دعوت به اسلام و آشتی است...به درستی به تفکر تقریب به عنوان یک روش و رویکرد مستحکم، ایمان آوردم و از روز اول در این گروه و در تمامی فعالیت هایش با اقدامات فراوان ایفای سهم کردم...و بعد از آن که به عنوان شیخ الازهر، منصوب شدم به جواز تعبد به مذاهب اسلامی ای که دارای اصول ثابت و منابع معروف و منطبق بر راه مسلمانان است، فتوا دادم که از جمله آنها شیعه امامیه دوازده امامی است و موجب روشنی چشمان تمامی مومنان مخلصی شدم که هدفی جز حق و همگرایی و مصلحت امت ندارند.

و با وجود اینکه در مورد آن سوالات و مشورت ها و بحث های گوناگونی به سوی من سرازیر می شود، من به صحت آن ایمان دارم و در این تفکر ثابت قدم هستم و در هر لحظه آن را تایید کرده ام. هم با تبیین و توضیح برای کسانی که توضیح خواسته اند، یا رد شبهات کسانی که به آن اعتراض داشته اند و همچنین بوسیله نگارش مقالاتی که منتشر شده اند یا سخنرانی هایی که پخش شده اند یا با دعوت اشخاص به وحدت و تمسک و اجتماع در اطراف اصول اسلام و فراموشی کینه ها و کدورت ها، تا اینکه این مساله بحمدلله مانند یک حقیقت مسلم در بین مسلمانان رایج شد.

و این در حالی است که فتنه گرانی در زمان های مختلف به بهانه های گوناگون چون ضعف فکری و اختلافات طائفه ای و درگیری های سیاسی، در این موضوع تشکیک کرده بودند و وهمیات باطلی را ترویج کرده بودند. و این همان الازهر شریف هست که مبدأ تقریب بین صاحبان مذاهب گوناگون شده است و تصمیم دارد تا فقه مذاهب اسلامی، چه شیعه و چه اهل سنت را با تکیه بر دلیل و برهان و خالی از تعصب های شخصی مورد بررسی و پژوهش و تحقیق قرار دهد.»

این مطالب را با وجود طولانی بودنش نقل کردیم تا فرزندان نسل حاضر بدانند که گذشتگان نزدیک آن ها چگونه در این راه و بخاطر مصلحت اسلامی با جدیت و اخلاص گام برداشته اند. و این امر، مسئولیت مستمری را در این راه بر دوش آن ها می گذارد که نباید در بجای آوردن آن کوتاهی کنند.

 

مایه تأسف است که جریانات سیاسی در دوران اخیر موجب نابودی بسیاری از طرح های فرهنگی و دینی مشترک بین مسلمانان شده اند. و به این خاطر است که تلاش این علمای گذشته به مرور زمان به خاموشی گرویده است و از این رو برماست که این تلاشهای مخلصانه را زنده کنیم تا این دعوت دوباره از سرگرفته شود و امت مان عزت و مجدش را باز پس گیرد.

 

و امیدواریم که نسل های آینده این اهداف و آمال را برای ایجاد وحدت امت اسلامی دنبال کنند و از این رو بایستی پشت به پشت یکدیگر ایستاده و پیمان های خویشاوندی و همبستگی بین مان را تقویت کنیم زیرا «مومن نسبت به مومن مانند یک بنا است که هر کدام دیگری را محکم نگه می دارد»(صحیح بخاری).