ایجاد بحران هویتی در هند توسط انگلیس!

* سید عاکف زیدی

 

کار اصلی انگلیس استحاله فرهنگی هندی­ ها بود

در حوزه فرهنگی کار اصلی انگلیس استحاله فرهنگی هندی­ ها بود که این­ کار حساب شده انجام می­ شد. فعالیت های تخریبی فرهنگی آنها در هندوستان تقریبا بی ­نظیر است. این فعالیت­ها فشار زیادی بر جامعه هند آوردند و یک سری بحران­های هویتی پیچیده­ ای را بوجود آورد. بی­ دلیل نیست که هند اولین منطقه جهان اسلام بود که در آن هم روشنفکری غرب­زده منفعل و هم روشنفکری اسلامی مهاجم بروز کرد.

چاپ اولین فرهنگ های لغت زبان فارسی توسط انگلیسی ها!

ما اینجا فقط به مسئله شاخص زبان می­ پردازیم. در اواخر قرن هجدهم که فقط بنگال تحت تصرف مستقیم آنها در آمده بود، انگلیسی­ ها مرکزی برای مطالعات فرهنگ و زبان­ های هندی را در شهر کلکته راه انداختند. تعدادی از دانشمندان مسلمان و نیز یک سری از برهمن­ ها را استخدام کردند. از اولین کارهایی که انجام دادند مطالعات زبان­ شناسی بود. فرهنگ های لغت را تدوین کردند. جالب است اولین فرهنگ های لغت زبان فارسی که در دنیا چاپ شده، در کلکته توسط انگلیسی ها به چاپ رسید. کتاب هایی مثل شاهنامه را چاپ و تحلیل کردند. کتاب­های دینی هندوها را هم همین­طور. علاوه بر این روی یک سری از زبان های هندی مانند زبانی که به «اردو» معروف شده کار کردند و برای آن دستور زبان می نویسند. این زبان­های هندی از قبل هم وجود داشتند ولی در برابر زبان فارسی، که از اوایل قرن سیزدهم میلادی زبان دیوانی و علمی هند بود، جایگاه چندانی نداشتند. انگلیسی­ ها روی این زبان­ها سرمایه گذاری کردند، کتاب لغت و دستور زبان نوشتند، ادبیات آنها را به چاپ رساندند، و آن­ها را در برابر زبان فارسی تقویت کردند.

 

 

زبان فارسی کاملا برداشته شد!

البته در دوره استعمار نیز تا مدتی زبان دیوانی هند همان فارسی ماند و انگلیسی ها هم آن را یاد می گرفتند. ولی کم ­کم زبان های دیگر را رواج دادند تا بالآخره در حدود سال 1835 چند کار را همزمان انجام دادند:

اولا اعلام کردند ارزش یک قفسه از یک کتابخانه در اروپا، از کل ادبیات شرق بیشتر است!

ثانیا گفتند ما تا الان روی زبان های بومی سرمایه گذاری می­کردیم ولی الآن باید این­ها رها شوند و سرمایه­ گذاری ما روی ترویج انگلیسی متمرکز شود. ولی چون می دانیم که اغلب هندی­ های بدبخت توانایی یادگیری زبان والای ما را ندارند، و اگر هم یاد بگیرند پررو می شوند، فقط درصدی کمی از هندی­ ها را گزینش می­ کنیم و آنها را با زبان، علوم و فرهنگ مان آشنا می ­سازیم تا از آنها نسلی تربیت کنیم که از لحاظ نژاد و خون هندی باشند ولی از لحاظ فکر انگلیسی. و سپس این نسل برای ما نوکری می­ کند و بر توده­ مردم هند از سوی ما حکومت خواهد کرد. این به عنوان سیاست رسمی انگلیسی­ها اعلام شد، و حیف است که در این گفتگو مجالی نیست برای بررسی پرونده این سیاست که هنوز در هند تاثیر می­ گذارد. به هر حال از این زمان، زبان فارسی کاملا برداشته شد؛ در رده های بالای اداری زبان انگلیسی و در رده های پایین­ تر زبان اردو جایگزین شد.

مسلمانان در مقابل فعالیت­های فرهنگی انگلیس مقاومت کردند

هندی ­ها، بویژه مسلمانان در مقابل فعالیت­های فرهنگی انگلیس مقاومت کردند. مثلا علما فتوا ­دادند که انگلیسی خواندن و نوشتن حرام است ولی این تاثیر خاصی نداشت. در مقابله این مقاومت برخی گروه­ها مثل برهمن­ها بی­ درنگ به زبان انگلیسی و به خود دولت انگلیس روی آوردند و این باعث شد آنها در همه بخش­ های جامعه جدید استعماری جلو بیفتند و مسلمانان سال به سال عقب تر رانده شوند. آثار این تحولات دوران استعمار در بافت جامعه هند امروز نیز کاملا قابل مشاهده هستند.

سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن»!

همه ما شنیده ­ایم انگلیس در بکارگیری سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» مهارت ویژه ای دارد اما هیچ جامعه­ ای تا اندازه هند این حقیقت تلخ را تجربه نکرده.

یک مثال آن، نقشه پیچیده ایجاد تنش بین هندوها و مسلمانان هند است که اجرای آن از دهه­ های آخر قرن نوزدهم آغاز شد. بعد از اینکه چندین دهه برهمن ­ها و دیگر گروه­های هندو را جذب کرده بودند، انگلیسی ­ها آنها را با شیوه ­های مختلف تحریک کردند به چند کار:

زبان جدیدی به نام «هندی»

یکی اینکه مطالبه کنند زبان جدیدی به نام «هندی» جایگزین اردو شود. این زبان در واقع همان زبان اردو بود، اما با 2 تفاوت: یکی اینکه در آن سعی می­ شد کلمات فارسی و عربی – ولو اینکه در بین عامه مردم متداول باشند - دور انداخته شوند و به جای آنها از کلمات سنسکرت استفاده شود.

دیگر اینکه خط این زبان جدید فارسی نبود بلکه یکی از خط­هایی بود که در آن سنسکرت نوشته می ­شد.

معرفی کردن مسلمانان، به عنوان استعمارگران تندخو!

همچنین انگلیسی­ ها ایده ظلم تاریخی مسلمانان خشن به تمدن لطیف هندو را نیز مطرح کردند. مسلمانان را به عنوان استعمارگران تندخو معرفی کردند که هزاران معابد هندو­ها را با خاک یکسان کردند و میلیون­ ها هندو را به زور و شمشیر به بردگی اسلام کشیدند. جالب این است که اولین ذکر تخریب معبد «سومنات» در قرن یازدهم میلادی به عنوان زخم کهنه بر قلب هندوها، در پارلمان انگلیس در حدود سال 1840 بود! مثال دیگر، مسئله گاوکشی توسط مسلمین است. تقدیس گاو به عنوان یک حیوان مقدس در زمان استعمار شدت گرفت و در مقابل آن، برخی گروه­ های هندو متاثر از انگلیس، افسانه تهدید گاو توسط مسلمین گاوخوار خونخوار را تا حد یک تاریخ عمومی در بخشی از جامعه هندو رساندند. معمولا این مسائل اول توسط انگلیسی­ ها طرح می ­شدند و سپس توسط برخی برهمن­ ها دنبال می ­شدند تا بالآخره بین قسمت بزرگی از هندوها به یک گفتمان عمومی تبدیل می ­شدند. در همه این مسائل نقش فعال ولی پشت ­پرده انگلیسی­ ها را با کمی مطالعه می ­توان ردیابی کرد.

 

 

هندوی مهاجم پرخاشگر و مسلمان منفعل سازشکار!

در مقابل این مطالبات و تحرک­ های تهدیدآمیز از سوی برخی هندوها، مسلمانان هند که جایگاه اجتماعی خود را به تازگی در هند مستعمره از دست داده بودند، و در قیام سال 1857 و پس از آن متحمل شکست و نشانه انقام های وحشیانه انگلیسی ­ها واقع شده بودند، دچار اضطراب بیشتری شدند. آن گاه انگلیسی­ ها خود را به عنوان مدافع امنیت و حقوق اقلیت مسلمان در هند معرفی کردند و از این طریق، موفق شدند از بین مسلمانان هند یک جریان قوی و ریشه­ دار طرفداری سازش با انگلیس بسازند که فرد شاخص آن «سر سید احمد خان» بود. سپس این دو جریان – هندوی مهاجم پرخاشگر و مسلمان منفعل سازشکار – را هدایت کردند و رشد دادند تا نیروی مقاومت و بازسازی جامعه هند صرف مسائل ساختگی و کم اهمیت شود. باید اعتراف کرد که این سیاست بسیار موفق بوده، و مثل بسیاری از خباثت­ های دیگر انگلیس در دوران استعمار، شبه قاره هند را تا امروز نیز به خود درگیر کرده است.

 

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن – قسمت اول

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن – قسمت دوم

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن- قسمت سوم

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن - قسمت چهارم

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن - قسمت پنجم

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن - قسمت ششم

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن - قسمت هفتم

تاریخ استعمار انگلستان در شبه قاره هند و تاثیرات آن - قسمت هشتم