شیوه ها و راهبردهای وحدت

آیت الله اعرافی

در این گفتمان (گفتمان انقلاب اسلامی) بر چند اصل و مبنا تآکید می شود که در این جا به تبیین آنها می پردازیم:

اصل اول:تأکید بر مشترکات:

اولین اصل از این اصول، تأکید بر مشترکاتی است که در معتقدات فرق گوناگون به چشم می خورد. این مشترکات در کلیات مانند توحید، نبوت، معاد و در شعائر دینی از قبیل قبله، قرآن و.. هستند؛ همچنین در حوزه فقه، اخلاق و معارف دینی نیز تعداد زیادی از این مشترکات وجود دارد.

اصل دوم:پرهیز از تکفیر و نفی کلی:

البته همانطور که پیش تر ذکر شد، پذیرش اصل قبل بدین معنا نیست که عقائد تمام فرق اسلامی حق است؛ بلکه بدین معناست که هریک از فرق اسلامی می تواند از عقاید خود به صورت منطقی دفاع کند و به شعائر و مراسم خود بپردازد؛ اما باید قابلیت تحمل دیگران را هم در خود ایجاد و از تکفیر و نفی کلی آنها پرهیز کند؛ بر این اساس می توان دومین اصل را در این زمینه، پرهیز از تکفیر و نفی کلی دیگر فرق اسلامی محسوب کرد. در واقع ضمن اینکه در کشورهای گوناگون اسلامی باید فضای آزادی وجود داشته باشد تا مذاهب گوناگون بتوانند عقاید خود را اعلام کنند، باید از نفی کلی و تکفیر همدیگر هم پرهیز کنند تا شرایط برای ایجاد وحدت اسلامی مهیا شود.

اصل سوم،پرهیز از توهین و پرخاش:

اصل بعد لزوم پرهیز از توهین و پرخاش است. مذاهب گوناگون اسلامی باید عقاید و معتقدات خویش را اعلام کنند؛ اما باید از توهین و پرخاش به یکدیگر نیز خودداری کنند.

جمع بندی:

بر این اساس روشن شد که گفتمان انقلاب اسلامی برای ایجاد وحدت این ادعا را ندارد که یک مذهب مشترک در میان هست و همه فرق اسلامی باید از عقاید مختص خویش دست بردارند؛ بلکه اعقاد دارد که در یک فضای منطقی و عقلی باید امکان اظهار نظرهای گوناگون وجود داشته باشد و همه مذاهب باید بتوانند مفاهیم و معتقدات خود را در دنیا معرفی کنند؛ اما در عین حال باید از توهین و پرخاش به یکدیگر پرهیز شود و با تأکید بر مشترکات، شرایط برای ایجاد وحدت اسلامی حقیقی مهیا شود؛ همچنین روشن شد که تقریب، تعامل وحدت مورد بحث در شیعه از متن دین و از معارف خود اهل بیت نشأت گرفته است و با هیچ یک از تفاسیر ذکر شده، یکی نیست؛ بر این اساس حوزه های علمیه شیعی باید با تمام وجود برای نشر معارف شیعی تلاش و از آنها دفاع کنند؛ اما باید در عین حال به هم گرایی بین مذاهب هم توجه داشته باشند و بر اساس فقه و معارف والای اهل بیت در جهت ایجاد آن بکوشند؛ بین ترتیب تأکید بر شعائری مانند قمه زنی که بعضا غلط هم هستند و می توانند معادلات حاکم بر امت اسلامی را بر هم زنند، صحیح نیست و حوزه های علمیه باید با دید روشن تری وارد این میدان شوند. البته در طول تاریخ هم علمای بزرگ شیعی مانند شیخ مفید به این امر توجه داشته اند و در حوزه ی بغداد چنان عمل کردند که بنا بر برخی منابع تاریخی در تشییع جنازه ایشان صد هزار نفر شرکت  داشتند و درصد زیادی از آنان را اهل سنت تشکیل می دادند. این عملکرد تقریب را به معنای واقعی مجسم و میزان محکمی برای دیگر عالمان مهیا می کند. زیرا بزرگانی مانند ایشان یا شیخ طوسی و علامه حلی که آثار علمی بسیار داشته است و بسیاری از مبانی فقهی و کلامی شیعه به آنها بر می گردد، در بحث تقریب نیز بسیار موفق بوده اند؛ اما از آن سو عده ای افراطی هم وجود داشته اند که با رفتارهای بی منطقی همچون قمه زنی که اساس و پایه ای هم ندارد با سب ولعن در وهله اول، موجب از بین رفتن وجهه مذهب و اهانت به اسلام و در وهله بعد موجب جنگ و جدال میان مسلمین شده اند. روشن است که گفتمان حضرت امام و گفتمان اسلام ناب به هیچ وجه چنین رویکردی را قبول ندارد و راضی نمی شود که اکثریت بودن شیعیان در ایران و نبود خطر و تهدید برای آنها باعث تهدید شیعیان در دیگر نقاط جهان شود.

شیوه ها و راهبردهای وحدت

روشن است که موفقیت اسلام در عرصه های جهانی و صیانت از موجودیت و هویت اسلامی و دعوت مردم به معنویت و تبلیغ برای بازگشت به فطرت اصلی و آیین الهی، در گرو شناخت الهی، درگرو شناخت چگونگی رودررویی و برخورد فراگیر جهانی است.

از سوی دیگر، وحدت اسلامی دارای دو جنبه عاطفی و اخلاقی و فکری است و جنبه عاطفی و اخلاقی، هنگامی مفید خواهد بود که پایه دوم یعنی تعقل و اندیشه بنا نهاده شود؛ همچنین وحدت در عرصه های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی هنگامی ثمربخش است که مبتنی بر وحدت در آرمان ها، اهداف و امیدها باشد. وحدت در آرمان ها و اهداف هم با همبستگی و توافق در افکار و دیدگاه های اندیشمندان اسلامی پدید می آید؛ همچنین در این زمینه باید به طور کامل با شیوه ها و روش های صحیحی که باید مبنای عمل باشد، آشنا شد. موفقیت در این عزصه بستگی به اموری دارد که مهم ترین آنها عبارت اند از:

1. شناخت فراگیر و همه جانبه اسلام.

2. شناخت جهان و انسان و فرهنگ معاصر.

3. بازگشت به سوی اخوت اسلامی و تحکیم روابط و همبستگی برادرگونه.

4. تقویت روابط بر اساس مبانی صحیح عقلی و منطقی و ملاحظه محدوده های مشترک و اقدام به ایجاد یک برنامه اسلامی جهانی و کوشش برای تحقق امیدها و آرمان ها.

البته موفقیت در این زمینه، نیاز به دید واقعی، تواضع و پرهیز از غرور و تعصب دارد و استمرار آن وابسته به پرورش نسلی جدید است که از فرهنگ ایده آل برخوردار باشد.

رویکرد فراملیتی امام خمینی(ره) در عرصه اتحاد مسلمانان

امام خمینی یکی از منادیان وحدت اسلامی در دوره معاصراند که تأثیرات عمیقی در تفکر و رشد اجتماعی اسلامی ایجاد کردند. ایشان با وجود تأکید زیاد بر معارف اهل بیت، امت اسلامی را پیکر واحد برشمردند و رویکردی فراقومیتی، فرازبانی و فراملیتی و نگاهی جامع به جهان اسلام داشتند. امام مدافع بزرگ ولایت بودند؛ ولی این  نگاه را بهانه ای برای ایجاد اختلاف بین مسلمانان قرار ندادند و با الهام از اولیا و ائمه اطهار به همه مسلمانان نگاهی هم گرایانه داشتند. شاید برخی گمان کنند که اتحاد مسلمانان با تعالیم اهل بیت تعارض داد یا رویکرد تقریبی امام مختص دوره ای خاص بوده است؛ اما بابید گفت که ضرورت اتحاد اسامی کاملا منطبق بر آموزه های قرآن و اهل بیت است؛ برهمین اساس، مسلمانان باید در تمام عرصه ها در مقابله با دشمنان متحد باشند. امروزه نیز حوزه های علمیه برای رسیدن به تحاد اسلامی باید همین راه را بپیمایند و با بهره گیری از معارف ناب اسلامی، مسیر تشکیل جامعه اسلامی را هموار کنند؛ بر این اساس همه مذاهب با وجود ویژگی ها و امتیازات مخصوص به خود در یک خانواده گسترده قرار می گیرند و باید به مصالح کلی این خانواده توجه کنند این از سیاست هایی است که باید حوزه قم بر آن تأکید ورزد؛ علاوه بر آن، همه ما مسئولیت داریم که افراطیون را برای حفظ اهداف کلان اسلامی کنترل کنیم.

 

وحدت از دیدگاه آیت الله اعرافی - بخش اول

 

وحدت از دیدگاه آیت الله اعرافی - بخش  دوم

لینک مطلب عربی