علل اهمیت و ضروریات ایجاد وحدت در میان امت اسلامی

* آیت الله اعرافی

لزوم احیای شکوه و عظمت تمدن اسلامی:

دلیل اول در بیان این ضرورت، لزوم احیای شکوه و عظمت تمدن اسلامی است؛ در تبیین این دلیل باید گفت که شکوه و عظمت تمدن اسلامی در تاریخ صدر اسلام و برخی مقاطع دیگر تاریخ، نشان دهنده عظمت و توانمندی اسلام در ایجاد تمدن عظیم جهانی بوده است؛ اما متاسفانه فاصله گرفتن از مبادی وحی و اختلافاتی که در جهان اسلام رخ داد، موجب عقب افتادگی امت اسلامی شد. احیای هویت اسلامی و بازگشت به تمدن اسلامی و تجدید آن، نیازمندی ارتقای علمی و فکری جهان اسلام است. امت اسلامی و کشورهای اسلامی بدون آنکه در عرصه علم دارای تولید فکری باشند و قله های بلند علمی را فتح کنند، نمی توانند تمدن اسلامی را احیا کنند.

علاوه بر آن، پیشرفت علمی و بازسازی علمی جهان اسلام نیز نیازمند اراده ای قوی و همبستگی امت اسلامی و مراکز علمی جهان اسلام است. با نگاه بنیادین روشن می شود که مذاهب اسلامی از مشترکات فراوانی در حوزه های کلامی، فقهی و اخلاقی، برخوردارند و در اکثر رشته های تحصیلی ما به مباحث مقارن و گفت و گوهای سالم و سازنده توجه شده است؛ بنابراین اگر عالمان دین و پیشوایان امت به درستی به مشترکات بپردارند و از تفرقه پرهیز کنند، می توانند امت اسلامی و مذاهب اسلامی را در کنار هم در مسیر بازگشت به تمدن اسلامی قرار دهند.

مقابله با تهاجم غرب:

از سوی دیگر، علاوه بر وحدت بینابین و راهبردی که از درون تعالیم اسلامی برمی خیزد، امت اسلامی در دنیای معاصر به سبب تهاجم فرهنگی، نظامی و اخلاقی تمدن غرب، نیازمند وحدت تاکتیکی است. بیگانگان با دسیسه های خود تلاش می کنند، امت اسلام و ملت ها و دولت ها و گروه های اسلامی را به ورطه هولناک اختلافات مذهبی و درگیری های قومی و نفاق های داخلی بکشانند؛ بنابراین، علمای اسلام وظیفه دارند که پیام آور وحدت و انسجام اسلامی و پرهیز از افراط گرایی و تکفیرهای مذهبی باشند.

وجود وحدت در متن معارف شیعه:

وجود تاکیدات فراوان بر امر وحدت در متن معارف شیعی دلیل دیگری برای اهمیت ایجاد وحدت در میان امت اسلامی است؛ یعنی ائمه هدی(علیهم السلام) و اولیای دین ما، در طول قرون متمادی از همین روش بهره گرفته اند و به تبع آن معارف بسیاری داریم که درآنها توصیه شده است، با سایر مسلمین رفتار خوبی داشته باشید؛ در نمازهایشان شرکت کنید؛ در جماعتشان حضور داشته باشید؛ با آنها روابط صمیمی داشته باشید و بدین ترتیب به عناوین مختلف بر ضرورت ایجاد وحدت و ارتباط مناسب میان مذاهب اسلامی تاکید شده است.

اصول اخلاقی و معاشرت اسلامی:

در توضیح بیشتر این علت باید گفت که اصول اخلاقی و معاشرت اسلامی در مذهب شیعه به چهار دسته تقسیم می شوند:

• اصول اخلاقی مورد تاکید در ارتباط با سایر انسان ها، اعم از دین دار و غیر دین دار؛
• اصول اخلاقی مورد تاکید در ارتباط و معاشرت با معتقدان به ادیان ابراهیمی همچون مسیحیان و یهودی ها؛
• اصول اخلاقی مورد تاکید درباره پیروان اسلام با مذاهب گوناگون؛
• اصول اخلاقی مورد تاکید درباره سایر شیعیان؛

البته علی رغم وجود این دسته بندی باید اذغان کرد که در این زمینه کار فقهی بسیار اندکی صورت گرفته است و باید در مباحث فقهی به روابط فردی و اجتماعی بیشتر پرداخته شود.

اما درباره اصول اخلاقی مورد تاکید در ارتباط با سایر فِرق مختلف اسلامی باید گفت که در این زمینه اصول و قواعد گوناگونی داریم و در فقه، اخلاق و روایات ما به این امر اهتمام زیادی شده است. برای مثال در این زمینه می توان از مبحث تقیه نام برد؛ با اندکی تامل در این مبحث می توان دریافت که تقیه فقط برای حفظ جان توصیه نشده؛ بلکه معنای حقیقی آن مداراکردن است؛ لذا در آن به ایجاد الفت و دوستی در میان مسلمین تاکید می شود و نیاز به امعان نظر ویژه ای دارد؛ بر این اساس باید گفت که مکتب مقدس تشیع به اندیشه تقریب و اتحاد مسلمین اهتمام ویژه ای وجود دارد و به راحتی می توان اثبات کرد که این اندیشه را بر اساس مباحث کلامی، فقهی و اخلاقی می توان تبیین و احراز کرد.

 

لینک ترجمه عربی