مصاحبه با آیت الله تسخیری در سالگرد شهادت آیت الله محمدباقر حکیم

* آیت الله تسخیری

 

ابتدا نظرتان را درباره نقش شهید محراب آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم درزمینه تلاش برای تحکیم وحدت و همدلی میان مسلمانان بفرمائید.

من نیز به نوبه خود این گفتگو را مغتنم می شمارم تا شهادت شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم، این شخصیت علمی پیشگام را به دست دشمنان اسلام و دشمنان وحدت و یکپارچگی مردم عراق و آینده این کشور تسلیت بگویم. شهید آیت الله حکیم یکی از رهبران و پیشگامان و پرچمداران وحدت اسلامی بود. او نسبت به شرایط و چالش های امت اسلامی آگاهی داشت. در حقیقت برای رهایی از این شرایط سخت و تهدیدهای فزاینده چاره ای جز یکپارچگی امت و انسجام دیدگاه ها و رفتارهای امت نداریم. اختلافات مذهبی و تفاوت دیدگاه ها، یک امر طبیعی است، این اختلافات باید در چارچوب یکپارچگی امت اسلامی محدود بماند. مرحوم آیت الله حکیم همواره اندیشه وحدت و تقریب را تبلیغ می کرد، برای تحقق وحدت و همدلی میان مذاهب اسلامی گام برداشت و من گواهی می دهم که شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم نقشی بزرگ و سازنده در پایه گذاری مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی و در تنظیم و تصویب اساسنامه این مجمع مشارکت فعال داشت. در دیدار و گفتگو با نمایندگان و رهبران مذاهب اسلامی در سرتاسر جهان اسلام، نقش بسزایی در پیشبرد این مجمع داشت. بر این اساس شورای عالی مجمع جهانی تقریب، به پاس تلاش ها و زحمات شهید حکیم، او را به عنوان اولین رئیس شورای عالی انتخاب کرد. او پس از انتخاب به این سمت گام های بلندی برای تحقق اهداف و برنامه های مجمع برداشت.

 

حضرتعالی از چه زمانی با شهید آیت‌ الله سید محمدباقرحکیم آشنا شدید؟

آشنایی بنده با شهید محراب سیدمحمدباقر حکیم در چند مرحله بوده است. در مرحله نخست از طریق کلاس های درس حوزه علمیه نجف اشرف با او آشنا شدم. ایشان فرزند مرجع تقلید ما و پناهگاه بزرگ ما در حوزه علمیه نجف اشرف، مرحوم آیت الله العظمی سیدمحسن حکیم بود. سیدمحمدباقر حکیم از فرزندان برومند بیت مرحوم حکیم بود، و من با این مرجعیت ارتباط قوی داشتم. در مرحله دوم، بنده تا مدتی نماینده آیت الله العظمی سیدمحسن حکیم در یکی از مناطق استان بعقوبه و مدتی نیز نماینده ایشان در اداره یکی از مراکز مهم آموزشی در کویت بودم. به طور خالصه در آن زمان در چارچوب بیت این مرجعیت آگاه و پیشرو به فعالیت های اسلامی می پرداختم آقای سیدمحمدباقر حکیم نیز یکی از خدمتگزاران فعال و قوی این مرجعیت بود. مرحله سوم آشنایی من با شهید سیدباقر حکیم از طریق فعالیتهای سیاسی- اسلامی بود که در سایه مرجعیت مرحوم آیت الله العظمی شهید سیدمحمدباقر صدر صورت می گرفت ولی، روابط و همکاری من با آقای سیدمحمدباقر حکیم در جمهوری اسلامی ایران، و در زمینه مبارزه با رژیم حزب بعث عراق گسترش یافت. این روابط زمانی قویتر شد که مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی به دستور مقام معظم رهبری تأسیس شدند. هر دوی ما عضو شورای عالی این دو مجمع بودیم. شهید حکیم هم رئیس شورای عالی مجمع تقریب بود، و هم نائب رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع). بنده نیز دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) و دبیرکل مجمع جهانی تقریب بودم که به طور طبیعی یک ارتباط کاری خیلی قوی بین ما وجود داشت و با هم در راه خدمت به پیروان اهل بیت(ع) در سطح جهانی همکاری می کردیم. همچنین در مجمع تقریب هم در کنفرانس های گوناگون از جمله کنفرانس های اندیشه اسلامی که مرحوم شهید حکیم یکی از سخنرانان ثابت این اجالس بود و در کنفرانسهای وحدت اسلامی که ایشان در این کنفرانس هم سخنران ثابت این اجلاس بود، با یکدیگر همکاری داشتیم.

 

مجمع تقریب در چه سالی و با چه پشتوانه‌ای ؟

حدود 14 سال(1) پیش تأسیس شد ابتدا مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای او را مأمور پیگیری و پایه گذاری این مجمع کرد سپس آیت الله واعظ زاده خراسانی سمت دبیرکلی این مجمع را بر عهده گرفت. در حالی که شهید حکیم ریاست شورای عالی را عهده دار بود و توانست راهکارها و اهداف و برنامه های آموزشی آن را تدوین و وضع کند در پی پایه گذاری مجمع جهانی تقریب شهید محراب آیت الله حکیم طرح احداث دانشگاه تقریب بین مذاهب اسلامی و برنامه های آموزشی آن را تهیه نمود، این دانشگاه بی درنگ در تهران تأسیس شد، و اکنون نقش ارزنده و مهمی در زمینه گسترش فرهنگ تقریب میان پیروان مذاهب اسلامی دارد. هم اینک صدها دانشجو از شهرهای مختلف ایران و کشورهای جهان اسلام در این دانشگاه سرگرم تحصیلند.

 

 

آیا شهید حکیم مسئولیتی هم در مدیریت دانشگاه  داشت ؟

در حقیقت هدف اصلی آیت الله حکیم از پایه گذاری مجمع جهانی تقریب، تأسیس دانشگاه تقریب بود. پس از تأسیس دانشگاه، آیت الله حکیم به عضویت هیات امنای دانشگاه انتخاب شد. و از آن پس در برنامه ریزی و تهیه برنامه های درسی آن تشریک مساعی و نیازهای دانشگاه را تأمین کرد. به اوضاع آن سازمان داد، آن گاه برای برگزاری همایش های بین المللی تقریب بین مذاهب در تهران و برخی کشورهای جهان طرح های سازنده ارائه داد. آیت الله حکیم ستاره درخشان این همایش ها بود و ریاست بسیاری از این همایش ها را بر عهده داشت و اندیشه ها و دیدگاه های او در این همایش ها مورد نقد و بررسی قرار می گرفت. در حقیقت او در همه همایش های وحدت اسلامی و تقریب بین مذاهب اسلامی حضور داشت، و در چارچوب تلاش برای تقریب و ایجاد همدلی میان پیروان مذاهب اسلامی دیدگاه های سازنده و مؤثری ارائه داد.

 

دیدگاه‌های شهید محراب تا چه اندازه جنبه عملی به خود گرفت؟

در همایش بین المللی تقریب که در دمشق برگزار شد آیت الله حکیم ده ها تن از علمای بزرگ و سایر مذاهب اسلامی را گردهم آورد و اندیشه تقریب را با آنان در میان گذاشت. او بر این باور بود که تقریب به معنی ادغام مذاهب در یکدیگر و یا تلاش برای برتری یکی از مذاهب بر سایر مذاهب اسلامی و یا حذف یکی از مذاهب اسلامی نیست. تقریب بین مذاهب به معنی تلاش برای یافتن دیدگاههای مشترک و تکیه بر نقاط مشترک در چارچوب آیین حیات بخش اسلام است. در این زمینه گواهی می دهم که رهبران و علمای مذاهب اسلامی که در همایش های گوناگون شرکت می کردند، دیدگاه های شهید محراب آیت الله حکیم را با جان و دل می پذیرفتند و آن را به جوامع اسلامی منتقل می کردند. افزون بر آن آیت الله حکیم در هیات علمی مجمع تقریب عضویت داشت و نقش بسزایی در پیشبرد طرح های تحقیقاتی و پژوهشی ایفا کرد. در نتیجه این تلاش ها، روایات و احکام و احادیث مشترکی کشف کرد که همه فرق اسلامی بر آن اتفاق نظر دارند. در حقیقت احادیث و روایات مشترک حدود 90 درصد میراث تاریخی و فرهنگی امت اسلامی را تشکیل می دهد. بنابراین شهید آیت الله حکیم علاوه بر ریاست شورای عالی مجمع تقریب، ریاست همه کمیته ها و هیات های فرعی از قبیل کمیته های علمی، برنامه ریزی و تبلیغی را نیز به عهده داشت، او با تمام توان می کوشید به اهداف مجمع تقریب جامه عمل بپوشاند، کتاب ها و جزوه هایی که در زمینه ضرورت وحدت اسلامی منتشر کرد، نشانه های راه مسلمانان بود، او بر این باور بود که امت اسلامی تنها با وحدت و همدلی می تواند در برابر تهدیدها و چالش ها مقاومت کند. رهبران امت اسلامی تنها با موضع یکپارچه و متحد و یکسان کردن دیدگاه های خود می توانند به اهداف خود نایل شوند. اصول طرح تقریب بین مذاهب فکری، طرح نادرستی است. چرا که این طرح ثمر بخش نیست دیدگاه ها و اندیشه ها را نمی توان یکپارچه و متحد کرد، دیدگاه ها و نظریه ها باید متعدد و گوناگون باشند ولی، موضعگیری ها و اهداف باید متحد و یکپارچه باشند، به هر حال میتوان گفت: شهید آیت الله حکیم نهادی را پایه گذاری کرد که در مسیر جمعیت دارالتقریب بین مذاهب اسلامی گام برداشت که حدود شصت سال پیش توسط آیت الله العظمی بروجردی، و شیخ محمود شلتوت رئیس مجمع الازهر قاهره به وجود آمد. علمای بزرگ شیعه و سنی آن برهه همچون شیخ محمد مدنی، شیخ الباقوری و شیخ المراغی و آیت الله کاشف الغطاء و آیت الله شهرستانی و دیگران در تأسیس دارالتقریب در پایتخت مصر نقشی ارزنده داشتند. فعالیت دار التقریب مصر پس از ارتحال بنیانگذاران آن به مدت چند دهه کم رنگ شده بود، تا اینکه آیت الله حکیم با تأسیس مجمع جهانی تقریب در تهران در دوران رهبری آیت الله خامنه ای، نقش تقریب را زنده کرد. شهید حکیم برای احیای نقش دار التقریب انگیزه قوی داشت، چرا که او طرفدار وحدت، عاشق تقریب و برای بیداری و نهضت جهان اسلام دلسوز بود، او همواره بر ضرورت گسترش بیداری اسلامی که بایستی این نهضت را در چارچوب صحیح رهنمون ساخت-تاکید می کرد-. او معتقد بود که بایستی نهضت جهان اسلام را از حالت عاطفی بیرون آورد و ابعاد عملی به آن بخشید.

 

 

شهادت آیت‌ الله حکیم چه زیانی بر نهضت تقریب بین مذاهب اسلامی به وجود آورد؟

بی تردید، جنایت ترور این مرد بزرگ، ضربه شکننده ای بر نهضت تقریب و جنبش وحدت گرایان وارد آورد. تروریست هایی که به این جنایت دست زدند، قصد داشتند شکافی در جبهه یک پارچه امت اسلامی به وجود بیاورند. جنایت کاران با این اقدام به دشمنان وحدت و دشمنان تقریب از جمله گروه های تکفیری و سطحی نگرها و مزدوران استکبار جهانی خدمت کردند. دشمنان با ترور آیت الله حکیم آرزوی پیروزی جبهه استکبار جهانی را در سر می پروراندند، ولی، من بر این باورم که خون شهید محراب، پیوند کارگزاران و علاقه مندان نهضت تقریب را مستحکم تر خواهد کرد، و آنها را به سوی آینده روشن و شکوهمند رهنمون خواهد ساخت. با صراحت می گویم، که علمای جهان اسلام امروزه اندیشه تقریب را پذیرفته اند، مجامع بین المللی همچون سازمان فرهنگی وابسته به سازمان ملل متحد (ایسیسکو) و مجمع بین المللی فقه اسلامی و اتحادیه جهانی علمای مسلمین، رابطه جهان اسلام که مرکز آن در شهر مکه مکرمه است، همگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسالمی را به رسمیت شناخته اند. اکنون اندیشه تقریب ابعاد سیاسی به خود گرفته است. به طور مثال اجالس اخیر سران کشورهای اسلامی که در مکه مکرمه برگزار شد، بر لزوم ترویج و گسترش فرهنگ تقریب تأکید کرد. این یک پیروزی بزرگ برای طرفداران و کارگزاران تقریب بین مذاهب اسلامی به شمار می آید. امیدوارم این تلاش ها در آینده ثمر بخش واقع شود و فرهنگ تقریب از محدوده علما و نخبگان به توده مردم گسترش یابد و همگانی شود، تا همه افراد مسلمان احساس کنند با یکدیگر برادر هستند، همه احساس کنند که شریک شادی و غم و اندوه یکدیگرند، همگی احساس کنند که آرزوها و آرمانهای مشترک دارند.

 

1- مصاحبه در سال 1388 گرفته شده

منبع : شاهد یاران ، شماره 41 و 42، ص 25 و 26