"شعبونیة" عادتی که سنت شده است!

♦ اصل "شعبونیة" شعبانیه ، نسبت دادن چیزی به ماه شعبان است (مانند خردادی : نسبت دادن فردی به ماه خرداد که در آن متولد شده است). شعبان هشتمین ماه در تاریخ هجری قمری است. در گذشته معمولاً شعبانیه سه روز و یک سوم روز ادامه داشته است که در خلال این مدت زنها و کودکانشان و در روز آخر مردان و فرزندان بزرگشان ، به مهمانی دعوت می شده اند.

♦ شعبونیه تعریفی که همه آنرا به عنوان تعریف صحیح قبول کنند ندارد بنابراین می توان آنرا اینگونه تعریف کرد«عادتی که مردم نابلس از ده ها سال آنرا پیوسته ادامه داده اند، و بدین صورت است که بزرگ خانواده یا یکی از فرزندانش که نماینده او محسوب می شود ، خویشاوندان خود مانند خواهرها ، دخترها ، دختر عموها و دخترخاله هایی را که همگی ازدواج کرده اند دعوت می کند. و بیش از چند بار زنان فامیل را خصوصاً آنهایی که همسرانشان از اقوام نبوده و غریبه اند همراه کودکانشان به اقامت چند روزه در خانه ی خود دعوت می کند. که مدت آن بین سه روز تا یک هفته (متغیر) است ، و در طی این مدت غذا برای مهمان ها تدراک داده می شود –البته کسانی که توانایی آنرا دارند- ، شب نشینی ها برقرار است و جشن های خانوادگی برپا و این خانواده بزرگ در خوشی و شادمانی اوقات خود را می گذرانند.

♦ شعبانیه فقط به برگزاری مراسم و گستردن سفره ها بخاطر این مراسم (مشعبنات) خلاصه نمی شود بلکه می توان آن را در راستای دور هم جمع کردن خانواده و دوستان تعریف کرد ، که خود این سرآغاز شب نشینی ها و موسیقی و رقص و پایکوبی ست. این دورهمی ها معمولاً سالی یکبار پیش می آید.

♦ از مشهور ترین غذاهای ماه شعبان کله پاچه (که عبارت است از سر ، پاچه و سیرابی گوسفند) ، لخنه سبز ، انواع کوفته ، تاس کباب نابلسی ، شاه ماهی نمک سود شده ، مفتول و انواع شکم پرها می باشد. زنان اهل خانه و همچنین زنان میهمان می نشینند و در حالی که از این فرصت دور هم جمع شدن و غذاهای کم نظیر خوشحال و شادمان هستند هر یک در گوشه ای از کار طبخ غذا شرکت می کنند.

.

♦ پس از غذا نوبت شیرینی می رسد که یا کنافه نابلسی مشهور می باشد یا قلاز و یا شیرینی مغزداری به نام کلاج که داخل آن با پنیر نابلسی یا با مغزهایی مانند مغز گردو پر شده است. همچنین می توان باقلوا و انواع و اقسام دیگری از شیرینی ها را نام برد که پس از صرف غذا تناول می شود. پس از شیرینی نوبت نوشیدن قهوه ای ساده می باشد ؛ زیرا نابلسی ها اعتقاد دارند که این قهوه به هضم غذا کمک می کند.

♦ در طی ساعات شب و نیمه شب که در تابستان تا سپیده دم ادامه پیدا می کند ، خانواده و مهمان ها در حیاط خانه و در کنار فواره های آب جمع می شوند ، در مورد روزی که گذرانده اند صحبت می کنند ، به لطیفه ها و حکایات یکدیگر گوش می دهند و به موسیقی نی و طبل که همراه با سرودها و ترانه های ملی است گوش می سپارند و از آن لذت می برند.

♦ ماه شعبان فقط به سنت شعبونیه ختم نمی شود. عادت دیگری که اهالی شهر همه ساله آنرا جشن می گیرند "شعله" است که در شب پانزدهم ماه شعبان می باشد و بنابر قولی این شب مصادف است با یادبود تغییر قبله مسلمین از قبله اول شان در بیت المقدس به بیت الله الحرام در مکه مکرمه. همینطور این شب همزمان شده است با میلاد امام دوازدهم شیعه امامیه (مهدی منتظر «عج»).

♦ در گذشته مردم شهر خاکستر حاصل از سوخت گرمایش را حفظ می کردند،  قوطی هایی (به نام کیل) را با آن پر می کردند و این قوطی های پر شده از خاکستر را بر لبه ی بام خانه های خود به ردیف می چیدند، سپس مقداری گاز مایع روی آن می ریختند و آن را آتش می زدند.

♦ گروه دیگری از کودکان و جوانان بودند که این شعله ها را بر می داشتند و در کوچه و خیابان های قدیمی شهر می چرخیدند و سرودهای دینی مخصوص این مناسبت را می خواندند. در بیشتر اوقات "عده" نیز آنها را همراهی می کردند. "عده" مجموعه ای از پیرمردان اهل عزلت و تصوف بوده که طبل و ساز و شمشیر و پرچم به دست می گرفته و در کوچه و پس کوچه های شهر تا دیر وقت دور می زدند و طبل و ساز می زدند.

♦ مؤرخان درباره شب شعله می گویند :«مردمان قدیم در رابطه با این شب داستان ها و حکایت هایی نقل می کنند مثل اینکه خداوند رزق و روزی و عمر مردم را در این شب تقسیم می کند. و اصلاً همین نگاه باعث شده بود که اداره اوقاف افرادی را با حقوق ناچیز در این شب مأمور کند تا در مساجد بعد از نماز مغرب برای مسلمانان دعا کنند ، به درگاه الهی تضرع کرده و برای آنها از خدا طلب مغفرت و رحمت نمایند. تا خداوند آنها را در رحمت و آسایش خود فرابگیرد.

♦ و اما مراسم این روزهای شعبونیه :

♦ طبیعتاً سنت شعبونیه فریضه ای واجب نیست ، بلکه عادتی بوده که سنت شده است و همچنان مردم نابلس آنرا به جا می آورند. اگر چه که امروزه چند و چون آن دچار بعضی تغییرات شده است مثلاً بعضی از خانواده ها بجای شعبونیه پول یا هدایایی به دخترانشان یا دختران دیگر نزدیکان خود هدیه می کنند.

♦ و علیرغم طبیعت زندگی و شتاب پیشرفت آن ، اهالی نابلس همچنان به این سنت تعلق خاطر دارند و کما کان بسیاری از خانواده ها نزدیکانشان را در ماه شعبان به صرف نهار دعوت می کنند. اما با این تفاوت که فقط روز جمعه برگزار می شود. بدین صورت که بعد از نماز جمعه در منزل میزبان دور هم جمع می شوند ، دسر میل می کنند و منتظر شیرینی کنافه می شوند. و هنوز خورشید غروب نکرده که همگی به خانه های خود بر می گردند.