« تاریخ جمعیت اخوان‏ المسلمین، از آغاز تا امروز »

«تاریخ جمعیت اخوان ‏المسلمین، ازآغاز تا امروز»

نوشته دکتر ریچارد میشل، با توضیحات صالح ابورقیق و دکتر ابوالسعود و ترجمه استاد سید هادی خسروشاهی از سوی مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه منتشر شده است.

این کتاب نتیجه تحقیقات پروفسور ریچارد میشل (Richard Mitchele) استاد تاریخ در دانشگاه میشیگان آمریکاست که پس از پنج سال اقامت در مصر و پژوهش و کاوش علمی، کتابی با نام «جمعیت اخوان‏المسلمین» (the society of muslim brother) درباره تاریخ و اندیشه بزرگترین جنبش سیاسی مصر، منتشر کرده است. از نقاط قوت کتاب این است که منابع و مستندات فراوانی دارد و نشان می‏دهد که نویسنده تا چه حد محققانه کار کرده است. دوم اینکه استاد خسروشاهی این کتاب را از روی متن عربی آن ـ که توسط انجمن اسلامی آمریکا ترجمه و چاپ شده است ـ به فارسی درآورده است که شامل توضیحات تکمیلی و اصلاحی دو تن از شخصیت‏های برجسته اخوان‏المسلمین، استاد صالح ابورقیق ـ عضو مکتب‏الارشاد اخوان و نفر دوم اخوان پس از شهادت حسن البناء و مدیر مرکز مخطوطات عربی و سازمان فرهنگ و علوم مصر ـ و دکتر محمد ابوالسعود، اقتصاددان عضو اخوان و مقیم آمریکا، است که چاپ انگلیسی کتاب، فاقد این توضیحات است. سوم توضیحات استاد خسروشاهی است که ـ با چند دهه تحقیق و مشاهده عینی چگونگی پیدایش و استمرار حرکت اخوان‏المسلمین در مصر و جهان اسلام ـ در ترجمه فارسی این کتاب ذکر شده است.

ترجمه کتاب این استاد تاریخ دانشگاه میشیگان در دو جلد منتشر شده است که جلد اول آن، از سه مقدمه (مولف، مترجم فارسی و مقدمه نسبتا مفصل و طولانی ابوالسعود) و پنج فصل و جلد دوم هم از شش فصل تشکیل شده است. نویسنده در چهار فصل اول جلد اول کتاب، به تاریخ پیدایش جمعیت اخوان‏المسلمین، نحوه تأسیس این جمعیت و سیر آن می‏پردازد و در فصل پنجم و پایانی جلد اول هم به انحلال این جنبش سیاسی دینی توسط دولت مصر می‏پردازد. هر فصل به صورت مجزا یادداشتهای بسیار مفیدی و ارزشمندی دارد که نشان از تلاش و تحقیق خستگی ناپذیر میشل بعنوان شاهدی عینی از وقایع معاصر مصر بوده است.

در جلد دوم، نویسنده فصل ششم پیرامون "سازمان و تشکیلات جمعیت" اعم از رهبری، سوگندنامه (مرامنامه ى جنبش) شــرایط عضویت دفتر ارشــاد کل، مسئولیتهای دفتر ارشــاد کل، دبیر کل و چند بحث دیگر مانند تشــکیلات اداری انجمنهای ایالتی، شــعبه ها و منابع مالی و شــرایط عضویت در ســازمان بحث میکند. فصل هفتم به آموزش وارتباطات اختصاص دارد و مباحث روزنامه و مجلات، وظایف مطبوعات، مبلغان، سخنرانان و سخنرانیها، برنامه ى جلسات، شعارها و اصول آرمانی جنبش، مباحث نبردها و فرهنگ شهادت ومشخصات جنبش را شرح میدهد. فصل هشــتم با عنوان «مشــکل و نمونــه ى عالی»، تصویــری از چهره ى اســلام را در نظر جنبش ارائه میدهد و ســپس به تاریخ اســلام و مواضع الازهر، مباحث تصوف و صوفیــان، معرفی طوایف و مذاهب، موقعیت مصر در جهان اسلام، نگاهی به تاریخ مصر، احزاب و سیاستهای جنبش، مبحث ســرمایه داری و سلطه ى اقتصادی اســتعمار بر مصر و جهان اسلام، اخلاق اخوان، سیمای غرب، تمدن غربی و استعمار و سیاستهای او در مورد جنبش و کشورهای مسلمان می پردازد. فصل نهم به ارائه ى راه حل هایی برای بازگشــت به اسلام آغازین و بنیادین مى پــردازد، اصولی که از فلســفه های پایــه ای شــکلگیری جنبش اخوان المســلمین بود. در این فصل مباحث پیرامون نظام اســلامی شریعت، بحث جدایی از سیاست، دولت اسلامی، نظام سیاسی و ارکان آن، بحث آزادی بیان و اندیشه، نظام مالکیت و نظام اقتصادی، زکات، حقوق کارگر، نظام اجتماعی، بحث اختلاط زن و مرد و طلاق میپردازد. فصــل دهم نیز ضمن ارائــه ى راه حل هایی براى اصلاح شــیوه ى حکومت و سیاســت، اصلاحات سیاســی و قوانیــن اداری، اصلاح ارتــش و پلیس و موضعگیریهای سیاســی، بــه مباحثى در خصوص قومیت، وطن دوســتی، وطن خواهــی و فتوحات، به وطن خواهی حزبی، اخوان المســلمین و شــعار «وحدت اعراب»، راههای اســلامی بودن، شــرقی بودن، اصلاح اقتصادی، صنعت و تجارت،کار و کارگر، مســئله ى افزایش جمعیت، بهداشت عمومی، خدمات و تعاون اجتماعی، اصلاح اجتماعی و اخلاقی و... اشــاره دارد. گفتار پایانی کتاب، به واکاوى مباحث سازماندهی و رهبری، اقتدار سازمانی، سیاست خشونت، خشونت از نظر سیاسی و اجتماعی پرداخته است. به طور کلی کتاب از تحلیل و راهبردها و نگاه غربگرایانه به جهان اسلام و باورها و آموزههای اسلامی مبرا نیست و جوامع اسلامی را با عینک غرب و تسلط غرب بر جهان اسلام میبیند و همان نسخه ى مریض و تکراری غرب را برای جهان اسلام میپیچد. ضعفهای عمده ى کتاب در این اســت که یک فرد غربی هیچگاه، مسائل، باورها و دردهای جوامع اسلامی و جهان سوم را درک نمیکند چون آنها را لمس نکرده و با این مسایل بیگانه است. که تا حدود زیادی این ضعف را مقدمه مفصل محمد ابو سعود برطرف ساخته است و توانسته است خیلی از شبهاتی که در ذهن خواننده ممکن است شکل بگیرد را جواب بدهد.

 

گفتنی است جلد اوّل این کتاب 456 صفحه و تیراژ 2000 نسخه برای نخستین بار در بهار 1386 منتشر شد که در تابستان 87 به چاپ دوم رسید. جلد دوم این کتاب هم در 392 صفحه، تیراژ 1000 نسخه در زمستان 1387 منتشر شد. مطالعه این کتاب تحلیلی به محققان و همه فعالان نهضت‏های جهان اسلام و اساتید و دانشجویان رشته علوم سیاسی و تاریخ جهان پیشنهاد می‏شود.