«اخوان المسلمین، بزرگترین جنبش اسلامی معاصر»

نویسنده: اسحق موسی الحسینی

ترجمه: هادی خسروشاهی

تعداد صفحات: 298ص

این کتاب، جلد سوم از مجموعه کتابهای "حرکت‏های اسلامی معاصر" است که با ترجمه استاد سید هادی خسروشاهی از سوی انتشارات اطلاعات منتشر شده است. اصل کتاب «الاخوان المسلمون، کبری الحرکات الاسلامیه المعاصره» نوشته دکتر اسحق موسی ‎الحسینی است که نیم قرن پیش در سال 1955م در بیروت به چاپ رسید و سپس برای بار دوم در سال 1956م، با تجدید نظر و اضافات به زبان انگلیسی روانه بازار کتاب شد.

کتاب «اخوان المسلمین، بزرگترین جنبش اسلامی معاصر»، به خاطر دقت‏نظر و بی‏طرفی محقق و نزدیکی نگارش آن در دوران تأسیس و شکوفایی فعالیت اخوان‏المسلمین در جهان عرب، از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است و به عقیده مترجم اندیشمند آن، این اثر در کنار کتاب «جمعیت اخوان‏المسلمین» (the society of muslim brother) پروفسور ریچارد میشل، استاد تاریخ دانشگاه میشیگان، از مهمترین منابع درباره شناخت و تاریخ شکل‏گیری حرکت اخوان‏المسلمین هستند.

مترجم و کارشناس برجسته جنبش‏های اسلامی استاد خسروشاهی، این کتاب را برای درس آشنایی با حرکت های اسلامی معاصر و اندیشه و عملکرد آنها در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و همچنین دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، تدریس می کرد و این کتاب بیشتر برای استفاده از دانشجویان، ترجمه و منتشر کرده است. پس مخاطبان کتاب، نخست دانشجویان و در مرتبه بعد، همه علاقمندان به آشنایی با حرکت های اسلامی معاصر هستند. لذا مطالعه این کتاب تحلیلی به محققان و همه فعالان نهضت‏های جهان اسلام و اساتید و دانشجویان رشته علوم سیاسی پیشنهاد می‏شود.

 

درباره کتاب :

در این کتاب سعی شده تاریخچه ای از پیدایش و حرکات اخوان المسلمین در مسائل سیاسی و حکومتی، بدون موضع گیری مورد بررسی قرار بگیرد.

نویسنده کتاب را در دو بخش و پانزده فصل جمع آوری کرده است.

بخش نخست: (حسن البنا و اخوان المسلمین)، یک سال پس از تاسیس (سازمان جوانان مسلمان) در سال 1927، سازمان (اخوان المسلمین) در (اسماعیلیه) مصر بنیاد گرفت.

نویسنده در فصل اول به این موضوع پرداخته است که چرا با وجود سازمانهایی مثل الشابان المسلمین،اخوان المسلمین ظهور میکند و به یکدیگر ملحق نمیشود.

فصل دوم، (رشد و توسعه)،در این فصل به تلاش های حسن البنا در تشکیل و رشد اخوان المسلمین اشاره شده است.نویسنده در خصوص تلاش های  حسن البنا چنین مینویسد، (از مطالعه تاریخچه سازمان در می یابیم که سازمان بیش از هر فرد دیگری به شخصیت (البنا) مدیون است.البنا به مدت بیست سال تمام از این طفل نو پا مراقبت کرد و آن را در مسیر اصلی و واقعی خود قرار داد و گام به گام پیش برد.)

فصل سوم، (شخصیت حسن البنا)، نویسنده در این فصل به صورت کامل به شخصیت حسن البنا پرداخته است،ایشان مهمترین نکته در شخصیت البنا را چنین معرفی میکند، (او هیچگاه روی مسائل دینی به شیوه الازهر، با آن توضیحات و تبینات نظری، کار نکرد. بطور خلاصه می توان گفت که او یک مرد (روحانی)به شکل متداول و سنتی،نبود.).

فصل چهارم،(اصول اخوان المسلمین)، نویسنده در ابتداء این فصل چنین مینویسد، (آنچه که بیش از هر چیز در اصول اخوان المسلمین چشمگیر است،بالندگی و پویایی آن است. این اصول از مواضع مذهبی ناب آغاز شد و سپس  چنان دامنه ای گرفت که هیچ قانونی نمی توانست آن را در برگیرد. در واقع تنها قانون بی تغییر و جامع شخص البنا بود.)

سپس پانزده اصل از اصول اخوان المسلمین  مطرح شده است. مانند: برپایی حکومت اسلامی،اجتناب از احزاب و گروههای سیاسی واجتناب از جدلهای مذهبی و قومی و...

فصل پنجم: (دستاوردها)،در این فصل به دستاوردهای اجتماعی،اقتصادی،علمی،سیاسی،و نظامی اخوان المسلمین میپردازد. نویسنده در خصوص این دستاورد ها چنین مینویسد، (اخوان المسلمین  رنگ و بوی دینی ویژه ای به این فعالیتها می دادند، چنان که همه امور آنان با جنبش اسلامی در هماهنگی کاملی قرار می گرفتند).

فصل ششم: (اخوان المسلمین و سیاست)، اخوان المسلمین اولین سازمانی نیست که به اسلام دید دین وسیاست نگاه میکند. قبل از اخوان المسلمین، وهابیت هم همین دید را داشتند.

در این فصل به سخنان حسن البنا خصوص سیاسی بودن سازمان اخوان المسلمین پرداخته شده است. سپس در پایان این فصل به عنوان خاتمه این جمله حسن البنا را مینویسد، (از نظر او حکومت اسلامی به میزی سه پایه شبیه است که اگر هر یک از پایه های آن را برداریم میز می افتد: اولین پایه میز اصول اسلامی، دومین پایه ملت یک پارچه و سومین پایه دولت اسلامی است که بر مبنای اتحاد ملی اصول اسلامی حکومت میکند).

فصل هفتم : (جنبش اخوان المسلمین در خارج مصر)، نویسنده در ابتداء به ماده دوم از آیین نامه اخوان المسلمین اشاره میکند: (اخوان المسلمین حرکتی جهانی و اسلامی است که در راه رسیدن به آرمانهای اسلامی تلاش میکند).سپس به دستاورد های موفق اخوان المسلمین در جذب مسلمانان عرب و کشورهای اسلامی اشاره میکند و مهمترین عامل موفقیت اخوان المسلمین در خارج از کشور را این چنین مینویسد، (مهمترین عامل موفقیت اخوان در خارج از کشور این بود که عامل سیاسی در آن عامل دینی را تحت الشعاع قرار داده بود).

فصل هشتم، (تجزیه و تحلیل)، در این فصل به تجزیه و تحلیل اخوان المسلمین پرداخته شده است. نویسنده چهار ویژگی را برای سازمان اخوان المسلمین بیان میکندکه با دیگر سازمانها متمایز میگردد. اول :جامعیت، دوم: سازماندهی دقیق، سوم:رویکرد مردمی، چهارم:همسویی با رویدادهای داخلی مصر.

بخش دوم، (اخوان المسلمین و عبدالناصر)، این بخش هفت فصل مطرح میشود.

فصل نهم: (حسن اسماعیل الهضیبی)، ابتداء در این فصل به زندگینامه الهضیبی پرداخته شده است. در ادامه به جانشینی الهضیبی بعد از قتل البنا  اشاره شده است.

فصل دهم: (اخوان المسلمین و ملک فاروق)،  نویسنده در این فصل به مشکلات البنا با پادشاه وقت ملک فاروق اشاره میکند.

فصل یازدهم: (اخوان المسلمین و ارتش)، در این فصل به رابطه مساعد انورالسادات(گروه افسران آزاد) و حسن البنا پرداخته شده است.

فصل دوازدهم: (اخوان المسلمین و انقلاب)، در این فصل به رابطه متقابل انقلاب افسران آزاد و اخوان المسلمین پرداخته شده است. نویسنده درباره این رابطه اخوانی ها با انقلاب چنین مینویسد،(هماهنگی و دوستی بین انقلاب و اخوان المسلمین چنان بود که اغلب مصریها باور کرده بودند که مجریان انقلاب در واقع ابزاری در دست اخوان المسلمین هستند).

فصل سیزدهم: (اخوان المسلمین و سازمانهای مخفی)، نویسنده در این فصل به صدمه های سازمان مخفی به اخوان المسلمین اشاره میکند.

فصل چهاردهم: (اخوان المسلمین و محمد نجیب و کمونیستها)،از آنجا که اخوان المسلمین با کمونیستها و محمد نجیب برای براندازی رژیم همکاری و اقدام کردند. بنابر این مشترکاتی بین اخوانی ها وکمونیست ها وجود دارد و نویسنده این مشترکات را مورد بررسی قرار میدهد.

فصل پانزدهم: (اخوان المسلمین پس از انحلال)، در ابتداء این فصل به کاستی هایی که بخاطر محاکمه اخوان المسلمین آشکار شد اشاره میشود. سپس  به مشکلات پیش آمده برای جامعه مصر بعد از انحلال اخوان المسلمین پرداخته شده است.