گرفتار افراط شدن

* استاد زکی المیلاد

 

این نام گذاری برای شبیه شدن به نام «گرفتار غربگرایی شدن» آمده است، که استاد و رئیس بخش زبانهای شرقی دانشگاه قاهره، دکتر ابراهیم الدسوقی (1943-1998م) انتخاب کرده و بر نامهای دیگر برتری داده تا عنوانی باشد برای ترجمه عربی کتاب ادیب و ناقد، جلال آل احمد (1923-1969م)، موسوم به «غرب زدگی» که در سال 1962م به زبان فارسی و در سال 1999م به زبان عربی منتشر شده است.

 

«گرفتار افراط شدن» نامی است که وصفی مطابق با واقعیت دارد تا امتدادی خطرناک و وسعتی چند برابر را شهادت می دهد. طوری افراط را مد نظر قرار داده گویا بیماری واگیردار و شایعی است که فقط در جوامع عربی و اسلامی نیست، بلکه بیماری گذرایی است بین جوامع دور و نزدیک، که حتی گروه های مسلمان در جوامع اروپایی و آمریکایی هم از آن سالم نمی مانند.  

 

این نام با هدف مبالغه و بزرگنمایی و برای دادن اوصاف بزرگتر از وسعت و فوق تحملش و بحث از تحسین های لغوی و بلاغی و تعامل با این ظاهر نیامده است، با اینکه که ظاهرش لغوی و بلاغی است، بلکه با هدف جلب توجه به این ظاهر مورد رضایت، و احاطه نور بر آن و قرار گرفتنش در دایره جستجو و بررسی آمده است.

 

« گرفتار افراط شدن » یعنی زیاده روی یک بیماری غیرعادی شود به گونه ای که خوار شمردن آن، آسان گرفتن و سکوت در مقابل آن، ممکن نباشد، و به تنهایی یک بیماری که زود اجل را به پایان می رساند و متلاشی می کند، شمرده نمی شود. البته این مطلب بعد از این است که این بیماری شدت یافته و با ازدیاد زاد و ولد و به صورت ناپیدا و مخفی تکثیر شود.

 

همانگونه که گرفتار زیاده روی شدن بیماری پنهان و دور از نگاه ها که بررسی و تشیخصش را ناممکن کرده شمرده نمی شود، بلکه تبدیل شده به یک بیماری آشکار و کشف شده که وجودش علنی است و مخفی نیست، حالاتش ظاهر شده و دور نیست، بلکه بدون ترس و واهمه ای عمدا آشکار می شود، و بزرگ نشان دادن ظاهر، بالابردن صدا و ایستادن طولانی در معرض نگاه ها  را برای اثبات و بزرگنمایی خود دنبال می کند.

 

از تاثیرات این بیماری تغییر صورت منطقه عربی است که امروز به گونه ای آشکار شده گویا از سایر مناطق بیشتر مبتلا به بیماری تندروی می شوند. پس زمانی که اینجا از مناطقی شمرده می شود که بیشترین تاثیر پذیری را نسبت به قحطی و کمبود غذا را دارند مانند جنوب صحرای بزگ آفریقا. و بیشترین تاثیر پذیری را نسبت به آلودگی محیط زیست دارد مانند برخی مناطق هند و چین و مکزیک. و بیشترین تاثیرپذیری را نسبت به زلزله ها و زمین لرزه ها دارد مانند ژاپن و اندونزی . پس منطقه عربی برخلاف سایر مناطق عالم به گونه ای نمایان شده است که گویا بیشترین گرفتاری و برخورد با بیماری تندروی را دارد.

 

آنچه که در این پدیده از جهت زمانی وحشت انگیز است، این است که با قرن جدید یعنی قرن 21 این پدیده شدت و وسعت یافته است، در حالی که ما در عالم به آن چشم دوخته بودیم تا قرنی متفاوت باشد و وعده خیزش ها و پیشرفت های زیادی را بدهد، و آرزو داشتیم حالات ما را بهتر کند و اوضاع ما را تغییر دهد و در آن روشی را درپیش بگیریم که ما را از تنگنای سختی که به آن رسیده ایم خارج کند، و ما را بر راهی دیگر قرار دهد تا فرصت خیزشها و پیشرفت ها را بجوییم. پس آن قرنی که عالم با آماده کردن و آماده شدن و به آن نزدیک شدن، به استقبالش می رفت، ناگهان با زیاده روی، ما را غافلگیر کرد و ظاهر را برای ما تغییر داد، و به جای اینکه برگردد و از بین برود و متلاشی شود، شدتش بیشتر شد و عظمتش را تقویت کرد بر خلاف آنچه امید داشتیم و منتظرش بودیم.  

 

زمانی که عالم با تمدن بزرگی که برای اولین بار در تاریخ انسانی انجام شده، استقبال کرد و جشن گرفت. مانند آنچه به انفجار معرفت و انقلاب معلومات نامیده شد که راحت ترین و سریع ترین راه پیش رو برای به دست آوردن معلومات در همه میدان ها را در مقابل مردم باز کرد. به سوی تحولاتی که مورد غفلت واقع شده در شبکه های خبری و فناوری ارتباط که زندگی مردم را  به گونه ای قرار داده گویا در کشور یا شهر یا روستای واحد هستند که به مرور زمان کوچک می شود. علاوه براین تحولات دیگری نیز که در میدان های دیگر به دست آمده و می آید.

 

در سایه این کارهای بزرگ انجام شده که وحشت عالم را برمی انگیزد، و نبوغ و هوش را در انسان بزرگ می کند. ناگهان با تندروی بر زندگی ما حمله ور شد، و مزاجمان را تلخ کرد، و به گرفتاری دچار کرد. ما را طوری کرد انگار خارج از تاریخ یا در حاشیه عالم هستیم. و ما را از همه این فرصت های استثنایی و بزرگ محروم کرد. 

 

مترجم: ابوالقاسم جعفری