وحدت، مایه بقای جامعه

مقوله وحدت از مباحث بسیارمهم جامعه مسلمین به شمار می رود. حرکتهای افراطی گروه هایی موسوم به داعش بیانگر موجی بر هم زننده بر این اصل مهم است تا شکاف سطحی بین مسلمین راعمیق و ژرف تلقی کنند و جلوه ای ناپسند از رحمانیت و رأفت اسلام ناب محمدی را به جهانیان منعکس نمایند.

آیت الله جوادی آملی در رابطه با همین موضوع مهم اعتقاد دارد: انسان، نه از نظر تجرّد روحی، همسان فرشتگان است تا بی‌ نیاز از هماهنگی با همنوع خود باشد و با شعار (وما مِنّا اِلاّلَهُ مَقامٌ مَعلوم) زندگی کند و نه از جهت تجسّم بدنی همتای حیوانات است تا بی ‌نیاز از تبادل و تعاون با همنوع خویش باشد و با شعار (قَد اَفلَحَ الیَومَ مَنِ استَعلی) که برخاسته از حلقوم درندگان بشرنما چون آل فرعون است به سر برد و نه می ‌تواند بدون تکیه‌ گاه تکوینی، به تشتّت و پراکندگی خاتمه دهد و راز و رمز اتحاد با همنوع خود را دریابد و با رفتار مناسب، به ‌وحدت روی آورد و با شعار (قَد اَفلَحَ مَن تَزَکّی) از هرگونه نقص و عیب برهد و به کمالی برسد. بر این اساس، اوّلاً انسان‌ها نیازمند زندگی مسالمت‌ آمیز و اتّحاد با یکدیگرند؛ ثانیاً پشتوانه این اتحاد باید اهتمام به اجرای حق، و سرکوب کردن باطل باشد؛ ثالثاً برای تحقق اتحاد حقیقی باید به دستورهای وحیانی که به وسیله عقل و نقل کشف می‌ شود، روی آورد.
وی در بیان معنای وحدت و اتحاد مرقوم داشت: «وحدت»، در لغت به معنای یگانه شدن و انفراد است و لغویان، درباره معنای «اتحاد» گفته ‌اند: «والإتحاد، صیرورة الشیئین الموجودین شیئاً واحداً»؛ اتحاد، یکی شدن دو چیز موجود است، بنابراین هرگاه چند چیز، با حفظ خاصیت شخصی خود، هماهنگ شوند، اتحاد حاصل خواهد شد.
وی در تبیین اهمیّت وحدت در کلام گوهر بار امیر سخن(ع) آورده است: امیر مؤمنان(ع) وحدت را منّت بزرگ خدای سبحان بر مردم دانسته است؛ آنجا که فرمود: فإنّ الله سبحانه قد امتنّ علی جماعة هذه الاُمة فیما عقد بینهم من حبل هذه الاُلفة الّتی ینتقلون فی ظِلّها و یأوون إلی کنفها بنعمة لایعرف أحد من المخلوقین لها قیمة لأنّها أرجح من کلّ ثمن و أجل من کلّ خطر: یعنی خداوند بر این اُمّت، منّت گذارده و بین آنان الفت و اتحاد ایجاد کرده است که در سایه آن زندگی کنند و به کنف حمایت آن پناهنده شوند؛ این نعمتی است که احدی نمی‌ تواند بهایی برایش بگذارد، زیرا از هر بهایی گران‌قدرتر و از هر چیز پرارزشی، باارزش‌تر است. تعبیر منّت الهی درباره وحدت، بیان‌گر اهمیّت این موضوع است، چون به نعمت عظیم، منّت گفته می‌شود، چنان‌که خدای سبحان از بعثت پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم به عنوان منّت یاد کرده است: (لَقَد مَنَّ اللهُ عَلَی المُؤمِنینَ اِذ بَعَثَ فیهِم رَسولاً مِن اَنفُسِهِم).

آیت الله جوادی آملی بیان کرد: حضرت علی(ع) به همراهی با جماعت و کناره‌ گیری از جدایی فرمان داده و چنین فرمود: ألزموا الجماعة و اجتنبوا الفرقة؛ نیز می‌فرماید: وإیّاک و الفرقة! فإنّ الشاذّ من الناس للشیطان کما أنّ الشاذّ من الغنم للذئب؛ از جدایی دوری کن، زیرا نادر از میان مردم، از آنِ شیطان است، همان‌طوری که گوسفند وامانده از رمه طعمه گرگ است. وحدت، آن قدر مهم است که حضرت علی(ع) با وجود مصایب سنگین، به شدت، حافظ اتحاد جامعه اسلامی بود. آن حضرت در نامه ‌ای به ابوموسی اشعری چنین مرقوم فرمود: بدان، هیچ‌کس نیست که نسبت به وحدت و اتحاد امّت محمد صلی الله علیه و آله و سلم از من حریص ‌تر و اُنسش به آن از من بیشتر باشد. من در این کار، پاداش نیک و سرانجام شایسته را از خدا می‌ طلبم. صبر آن حضرت(ع) نیز برای حفظ وحدت بود؛ صبری که درباره‌ اش فرمود: فرأیت أنّ الصّبر علی هاتا أحجی فصبرتُ وفی العین قذَی وفی الحلق شجاً؛ عاقبت دیدم که بردباری و صبر به عقل و خرد نزدیک‌تر است و شکیبایی ورزیدم؛ ولی به کسی می‌ماندم که خاشاک چشمش را پر کرده و توان دیدن را از او ربوده است و استخوان راه گلویش را گرفته و قدرت فریاد را از او سلب کرده است.

وی دلیل سکوت آن حضرت(ع) را از لسان آن امام چنین ابراز داشت: آن حضرت درباره دلیل سکوت خود فرمود: وأیم الله! لولا مخافة الفرقة بین المسلمین و أن یعود الکفر و یبور الدین لکنّا علی غیر ما کنّا لهم علیه؛ به خدا سوگند! اگر بیم وقوع تفرقه میان مسلمانان و بازگشت کفر و تباهی دین نبود، رفتار ما با آنان به گونه ‌ای دیگر بود. حضرت علی(ع) پس از انتخاب عثمان برای خلافت مسلمانان چنین فرمود: شما می‌ دانید که من از همه برای خلافت شایسته‌ ترم. به خدا سوگند! تا وقتی که کار مسلمانان رو به راه باشد و تنها بر من جفا شده باشد، مخالفتی نخواهم کرد. این سخنان نشان می‌ دهد که وحدت از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است و حضرت علی(ع) از هیچ کوششی برای ایجاد و حفظ وحدت دریغ نورزید. وحدت، مایه بقای جامعه و رسیدن به آرمان‌های ملی و برداشتن موانع پیشرفت است، از این‌رو برای ایجاد و حفظ آن باید تلاش فراوان کرد.

این حکیم در همین راستا به مظاهر وحدت در احکام اسلامی هم اشاره داشته و مرقوم داشت: مظاهر وحدت در احکام اسلامی فراوان است که از جمله می‌ توان به اقامه نماز جماعت، نماز جمعه، نماز عیدین، مراسم حج، جهاد و... اشاره کرد. این احکام، حاکی از اهمیت وحدت و یکپارچگی امت اسلامی است، از این ‌رو باید نسبت به اجرای آن‌ها عنایت ویژه داشت.

.......................

منبع:کتاب روابط بین الملل دراسلام آیت الله جوادی آملی