انصاف در کلام امام رضا «ع»
انصاف و عدل از بین برنده دشمنی و خصومت
دشمنی دشمن به هر دلیلی باشد ظلم ما به او و نداشتن برخورد منصفانه ما با او را توجیه نمی کند. هرکس این مفهوم اسلامی را انکار کند از اخلاق اسلامی و سیره اهل بیت علیهم السلام بیرون است.
آیت الله شیخ حسین الراضی
خداوند در قرآن به عدل و نیکی کردن و ادای حقوق خویشاوندان امر می کند. با توجه به این آیه می خواهیم درباره عدل صحبت کنیم. در بعضی روایات عدل مساوی با انصاف تفسیر شده است.
انصاف یعنی دادن حقی که استحقاق آن را داریم. هر یک از افراد بشر حتی حاکمان و مسئولان تلاش کردند تا در تحقق اهداف شان از کلمه انصاف استفاده کنند.
ما میخواهیم ثابت کنیم که انصاف و عدل از بین برنده دشمنی و خصومت است. همانطور که ائمه ما در عدل و انصاف دوست و دشمن را بطور یکسان نگاه می کردند.
اهل بیت علیهم السلام چیز جدیدی خارج از اسلام نیاورده اند. بلکه هر چه گفته اند از مفاهیم اسلام است و خود اول عمل کرده اند و بعد دیگران را امر کرده اند. امام رضا علیه السلام با دشمنانشان و کسانی که انواع بدی ها و ظلم ها را در حق این بزرگواران داشته اند با انصاف برخورد می کردند تا جایی که دشمن هم به این مطلب اقرار داشت.
بنابراین دشمنی دشمن به هر دلیلی باشد ظلم ما به او و نداشتن برخورد منصفانه ما با او را توجیه نمی کند. هرکس این مفهوم اسلامی را انکار کند از اخلاق اسلامی و سیره اهل بیت علیهم السلام بیرون است.
غایت این مفاهیم تعارضی با جهاد و آمادگی با تمام قوا در برابر دشمن ندارد، بلکه هر یک جایگاه خاصی دارد. در جانب اخلاق در بالاترین مرتبه و هنگامی که دشمنی اراده جنگ با مسلمانان داشت و خواست عقاید آنها را خراب کند مسلمانان با تمام قوا باید دفاع کنند.
در مقام دعوت و تربیت روش اهل بیت رعایت انصاف بوده و آن را با فضلیت ترین فضائل می دانستند.
روش امام رضا علیه السلام هم انصاف با دشمنان شان بوده است. در روایت صحیحه ای طولانی حضرت به صحابه مورد وثوق و اعتماد احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی می فرمایند:
که ما اهل بیت علیهم السلام با کسانی که با ما قطع رابطه کنند ارتباط برقرار می کنیم و اکتفاء به انصاف هم نمی کنیم بلکه چه بسا از حقوق شان بیشتر می دهیم.
امام به دو امر مهم اشاره می کنند:
امر اول: دنبال کشف عیب های دیگران نباشیم اگر چه با آنها در فکر و عقیده اختلاف داشته باشیم و دشمن باشیم.
امردوم: انصاف با دشمن. انصاف با دشمن و احسان به آنها در حقیقت نفعش به خود فرد محسن بر می گردد.
امام تاکید می کنند:
مومنین به انصاف با دشمنان شان شناخته می شوند، همانطور که امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند: «مومن انصاف دارد با کسی که با او انصاف ندارد.»
محمود وراق می گوید باید احسان و انصاف با دشمن به حدی برسد که او را به خاطر ظلمش مورد رحمت قرار دهیم.
فردی به او گفت فلانی درباره تو بد گویی می کردند. گفت آیا از من گفته ای جز خیر شنیدی؟ جواب داد نه. گفت پس آنها را مورد رحمت قرار دادم.
حقیقت انصاف آن است که انسان آنچه را دوست دارد بدهد.
فواید انصاف
- ماندگاری نعمت
نعمتهای الهی بر انسان فراوان است تا حدی که قابل شمارش نیست و انسان باید در حفظ و ماندگاری ان تلاش کند و یکی از راه های دوام نعمت داشتن رفتاری با عدل و انصاف است.
- پایداری محبت
- الفت گرفتن قلبها به هم
- بر طرف شدن اختلافها
- راحتی وارامش اجتماع
- زیبایی اجتماع
- ارتباط افراد با همدیگر
- شهادت دادن به عدالت فرد منصف
- زیاد شدن دوستان و دوستیها
- اقتدار اجتماع
اجتماعی نیست مگر اینکه نیازمند این موارد می باشد و بدون اینها حیات آن برقرار نمی ماند.
ترجمه: محمد رحمانیان
