انسان نقشی محوری در برداشت از آیات و روایات دارد
در اختلافات فقهی دنبال مقصر نباشیم!
همین که می دانیم انسان نقشی محوری در برداشت از آیات و روایات دارد، حتی اگر منابع روایی یکی باشد و همه احادیث مشترک، باز هم طبیعی است که اختلاف فهم ها پیش بیاید و بعید است که بشود با جلسات گفتگوی متعدد نیز نهایتا یک حرف را بعنوان فهم عمومی بشر معرفی نمود!
علیرضا کمیلی
همین که می دانیم انسان نقشی محوری در برداشت از آیات و روایات دارد، حتی اگر منابع روایی یکی باشد و همه احادیث مشترک، باز هم طبیعی است که اختلاف فهم ها پیش بیاید و بعید است که بشود با جلسات گفتگوی متعدد نیز نهایتا یک حرف را بعنوان فهم عمومی بشر معرفی نمود!
این یعنی اختلاف فکری امری طبیعی است و این مساله در خصوص فقه نیز صادق است. جمله معروفی در میان فقهای صاحب اجتهاد مشهور است که مصاب دو اجر و مخطی یک اجر را می برد به این معنا که امرالله واقعی از نظر ما مغفول است و در اکثر موارد نمی دانیم که آیا مراد خداوند در موضوع فلان حکم فلان است یا خیر ولی اگر کسی اجتهاد کرد و به هدف زد خب هم بخاطر تلاش اش و هم بخاطر مصاب به واقع بودن اجر می گیرد ولی اگر تلاش کرد ولی مصاب نبود -که در آخرت معلوم خواهد شد- اقلا اجر تلاش خود را می برد چونکه تکلیفی جز آن نداشته است.
با این توضیح بهتر می توان یافت که چرا یافتن موضع حق و یا «مقصر طلبی» در اختلافات طبیعی فقهی امری خلاف عقلانیت است. وقتی می دانیم در ذات این مساله اختلاف نهفته و همگی نیز ماجورند – بشرط پوییدن روش اجتهادی و اصولی صحیح- دیگر یافتن مقصر چه معنایی دارد!
چیزی که خصوصا در میان عوام رایج است و متاسفانه برخی علما نیز به رسالت خود برای تبیین آن عمل نمی کنند این است که آنها به محض شنیدن تفاوتی فقهی بین مذاهب اسلامی سعی در یافتن مقصر و ایستادن در طرف حق و باطل کردن طرف مقابل دارند!
حال آنکه نه میان دو مذهب که میان علمای داخل یک مذهب نیز اختلافات فقهی بسیار زیاد وجود دارد که چنانچه توضیح دادیم امری طبیعی است و مقلدان به هر کدام که عمل کنند مجزی خواهد بود. می توان دهها مورد فقهی مثال زد که گاها نظر فقهای شیعه در آن با نظر برخی مذاهب اربعه نزدیکتر است و بالعکس.
همین حکم را در مورد اکثر امور اعتقادی و فکری نیز می توان صادر کرد الا در آنجاهایی که حکم قطعی غیرقابل تخطی فراگیر وجود داشته باشد و انکار آن بسیار سخت باشد. والله اعلم.
پذیرش چنین اصل و شرط مهمی، راه بسیاری از تکفیرها و دوری ها را سد می کند و اقلا اختلافات طبیعی غیرقابل اجتناب را عامل دوری و بغض و کینه قرار نمی دهد!
