سیره رفتاری امام جواد علیه السلام با مخالفین
انصاف، روش اهل بیت
شیخ مفید در کتاب «امالی»نقل می کند: که آقایی به امام جواد علیه السلام نامه ای نوشت و گفت: پدرم ناصبی است و از او به من آزار زیادی رسیده است؛ فدایتان شوم شما برایم دعا کنید و بگوییدبا او جدل کنم یا مدارا؟ امام (علیه السلام) در جواب نوشتند: نامه ات خواندم و احوال پدرت را دانستم. همیشه برایت دعا می کنم ان شاءالله. مدارا کردن از جدل بهتر است. همراه سختی آسانی است پس صبر کن که حسن عاقبت از آن پرهیزکاران است. خداوند تو را بر ولایت مولایت ثابت گرداند. ما و شما امانت خداوند هستیم و او امانت های خویش را تباه نمی سازد. بکر گفت: پس خداوند دل پدرش را نرم ساخت تا آنجا که درچیزی با او مخالفت نکرد .
آیت الله شیخ حسین الراضی
ترجمه: مهدی وفایی
بعضی از آنچه را که این امام بزرگ در ارزشهای اخلاقی خصوصا در تعامل خوب با مخالفان و تشویق شیعیان به تعامل خوب با یکدیگر و با مخالفان شان گفته اند را ذکر میکنیم.
1. عدم دشمنی با دیگران:
حضرت می فرمایند: با هیچ فردی دشمنی نکن مگر این که رابطه بین او و خدا را بدانی. اگر نیکوکار بود که خدا او را مقابل تو بدون پشتیبان رها نمی کند و اگر گناهکار بود همین که می دانی او بد کار است، کافی است پس دشمنی مکن .
2-اذیت نکردن دیگران
ایشان درباره ویژگی های مومنان می فرماید: حسن خلق، اذیت نکردن، از کرامت، خوبی نسبت به کسی که دوستش داری، از صبر، کمیِ شکایت، از خیر خواهی بازداشتن از چیزی که برای خودش نمی پسندد، از مرافقت با برادرش، ترک توبیخ او پیش کسی که دوست ندارد، از صداقت در همنشینی، تکلف نداشتن و نشانه محبت توافق زیاد و مخالفت کم است .
این کلمات شگفت انگیز از پایه های محکمی برای حسن خلق و بزرگ منشی، حکایت میکند و امام به اموری اشاره می کنند که انسان در زندگی به آن نیاز دارد.
البته باید اشاره شود که این ویژگی آخر یعنی کمتر مخالفت کردن در امور اخلاقی، ویژگی ای اجتماعی و مربوط به تعامل با مردم است، نه در بحث های علمی و عقایدی که اتفاقا همگان باید بدانند که در این امور اختلاف نظر، نشانه قوت و سرزندگی جامعه است و موجب پیشرفتش می شود. چه اینکه مخالف نکردن، ظلم به دیگران و موجب استبداد است که عقل و فطرت بر نامطلوب بودنش شهادت می دهند. و البته این همان کاری است طواغیت انجام می دهند.
3- انصاف با دیگران
امام فرمود: برای رسیدن به کمال جوانمردی کافی است که آنچه را که خودش دوست ندارد در تعامل با دیگران انجام ندهد. و نشانه ی عقلانیت، پذیرش حقیقت است در همان زمان که برایش مشخص می شود .
روش اهل بیت در طول زندگی پربرکتشان از اول تا آخر انصاف با دیگران بود حتی اگر از مخالفان و دشمنان شان بود و این از سیره های روشن آنان است.
در حالی که متاسفانه بین بیشتر مردم شاهد دو گانگی شخصیتی هستیم. یعنی با مردم به گونه ای رفتار میکنیم که برای خودمان رضا به آنگونه تعامل نمی دهیم. گاه غیبت دیگران می کنیم و عیوب آنها را می شمریم حال اینکه از انتقاد از خود، بر آشفته می شویم و صدها مثال دیگر.
4-تواضع با اهل علم
امام جواد علیه السلام فرمودند: سرفصل کتاب مؤمن حسن خلقش است و عنوان کتاب خوشبخت حسن ستایش اوست. شکر زینت روایت، تواضع زینت علم و خوش رفتاری زینت عقل است. زیبایی در زبان وکمال در عقل است.
5- انصاف در معاشرت سبب جلب محبت
امام از ویژگی هایی که دوستی و محبت را جلب میکند که همه مردم شدیدا به آن محتاج هستند سخن می گویند:سه خصلت که موجب دوستی می شود: انصاف در معاشرت، دلجویی در سختی و به دست آوردن قلبی سلیم.
6-اثر نرمی در معاشرت
می فرمایند:سه چیز است که بنده را به رضوان خداوند می رساند: استغفار زیاد، نرمخویی و زیاد صدقه دادن. و سه چیز است که اگر در کسی باشد پشیمان نمیشود: ترک عجله، مشورت و توکل بر خدا به هنگام تصمیم .
7-آنچه دین را نابود می کند
امام (ع) درباره بزرگ ترین خطری که دین را از داخل تهدید و محو می کند(بدعت) هشدار می دهند. و می فرمایند: چیزی مثل بدعت دین را از بین نمی برد و چیزی مثل طمع وقار را. تاملی چند در این حدیث شریف:
1-بدعت آن امری است که داخل دین می شود حال آنکه حقیقتا از دین نیست. چهره دین را زشت می کند، و با کمین روحی و فکری، ضرر می رساند. روایات فراوانی از پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام نقل شده که بدعت است که دین را نابود می کند. خصوصا اگر این بدعت از طریق صاحب عناوین دینی مثل علما، فرهیختگان و روشنفکران وارد شود چه اینکه بدعت مردم عادی خیلی زود، خاتمه پیدا میکند.
8-پرهیز از توبیخ و بی باکی:
امام (ع)فرمود: کسی که سرزنش کند پاسخ داده می شود و انسان بی باک ضربه می خورد .
متاسفانه سرزنش امروزه از رایج ترین برخوردها خصوصا با مخالفین فکری و مذهبی شده است.
مدارا در نظر امام جواد
شیخ مفید در کتاب «امالی»نقل می کند: که آقایی به امام جواد علیه السلام نامه ای نوشت و گفت: پدرم ناصبی است و از او به من آزار زیادی رسیده است؛ فدایتان شوم شما برایم دعا کنید و بگوییدبا او جدل کنم یا مدارا؟
امام (علیه السلام) در جواب نوشتند: نامه ات خواندم و احوال پدرت را دانستم. همیشه برایت دعا می کنم ان شاءالله. مدارا کردن از جدل بهتر است. همراه سختی آسانی است پس صبر کن که حسن عاقبت از آن پرهیزکاران است. خداوند تو را بر ولایت مولایت ثابت گرداند. ما و شما امانت خداوند هستیم و او امانت های خویش را تباه نمی سازد.
بکر گفت: پس خداوند دل پدرش را نرم ساخت تا آنجا که درچیزی با او مخالفت نکرد .
اثرات منفی مدارا نکردن
خیلی از مردم در تعاملات اجتماعی خود با مشکلاتی مواجه می شوند ولی نمیدانند ریشه آن چیست؟ این حدیث بیانگر ریشه بعضی از این مشکلات است
می فرمایند: کسی که مدارا را ترک کند، ناخوشی به او می رسد، کسی که پدیده ها را نشناسد، علت ها او را می رنجاند و کسی که قبل از آزمایش، اطمینان می کند خود را در معرض هلاکت و بدبختی قرار می دهد.
