مهمترین عنصر اخلاق اجتماعی مسلمین
مدارا
این مساله یک راهبرد عملی نیز برای مربیان جوامع دارد و آن این است که سعی کنند تحمل و مدارا و محبت را بیش از سایر صفات اخلاقی در متربیان خودشان ایجاد کنند چرا که این ویژگی مهمترین خصلت و فضیلت در ابعاد اجتماعی و تمدنی دین است و آثار آن پیش و بیش از دیگر فضایل قابل مشاهده است.
جامعه بشری جامعه ای مبتنی بر اختلافات است. در مسائل علمی و فکری و پدیده های تاریخی و اجتماعی و سیاسی، اختلافات ظهور و بروز جدی دارد. نوعا هم حل این مسائل میسور نیست و بعضا مشاهده می کنیم که یک مساله اختلافی قرنها به قوت خود باقی می ماند و مایه اختلاف افکنی ها و نزاع های متعدد می شود. این امر خصوصا در اموری که برای مردم مهم است یعنی امور دینی و مذهبی مشهودتر است.
از همین روست که بنظر میرسد وقتی که اختلافات قابل حل نیست و یکسان سازی افکار و سلایق جامعه میسور نیست مهمترین راهبرد حفظ انسجام و همدلی جوامع، رفق و مدارا باشد.
گفتگو و شنیدن نظرات دیگران، صبر و تحمل، احترام به مخالفان و نظرات آنها، عبور از اختلافات و محور قرار ندادن آنها در روابط اجتماعی، اشتراک یابی حداکثری و... همگی در ذیل همین سنت، یعنی مدارا با مردم معنا می یابند و از همین روست که بر این معنا تاکید بسیار زیادی در آیات و روایات دیده می شود تا جایی که مهمترین ویژگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مدارا با مردم دانسته شده است.
در حدیثی از امام رضا علیه السلام نقل است که مومن باید سه خصلت را از خدا، پیامبر و امام داشته باشد که از پیامبر ص باید مدارا با مردم را به ارث ببرد. (تحف العقول ص 442) و از خدا رازپوشی و از امام، صبر. این نکته در این حدیث و احادیث متعدد مشابه نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
از نبی اکرم ص نقل است که : أَعقَلُ النّاسِ أَشَدُّهُم مُداراةً لِلنّاسِ؛ (من لایحضره الفقیه ج4، ص395، ح5840)
و نیز: مَن أُعطِىَ حَظَّهُ مِنَ الرِّفقٍ فَقَد أُعطِىَ حَظَّهُ مِن خَیرِ الدُّنیا و َالآخِرَةِ؛ (نهج الفصاحه ص738 ، ح2838)
و نیز این حدیث که به انحاء مختلف از پیامبر خوبی ها روایت شده است: أَمَرَنى رَبّى بِمُداراةِ النّاسِ کَما أَمَرَنى بِأَداءِ الفَرائِضِ؛ (کافی ج2، ص117، ح4)
این مساله یک راهبرد عملی نیز برای مربیان جوامع دارد و آن این است که سعی کنند تحمل و مدارا و محبت را بیش از سایر صفات اخلاقی در متربیان خودشان ایجاد کنند چرا که این ویژگی مهمترین خصلت و فضیلت در ابعاد اجتماعی و تمدنی دین است و آثار آن پیش و بیش از دیگر فضایل قابل مشاهده است.
متاسفانه باید اذعان داشت که مسلمین از نظر این ویژگی اخلاقی در وضعیت مناسبی نیستند. خوب است که سیره پیامبر ص با کفار و مشرکان و رفتار ایشان و ائمه اطهار با اهل کتاب و نیز احادیث روابط اجتماعی میان مسلمانان مورد توجه بیشتر قرار گیرند باشد که در تربیت صحیح مسلمانان موثر افتد.
