روایت تعظیم نهم ربیع الاول ساختگی است

 استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام با تحقیق و بررسی تاریخی نهم ربیع الاول و روایتی جعلی منصوب به امام هادی(ع)، گفت: فضائل فراوانی که در این روایت برای جشن گیرنده روز نهم ربیع الاول آمده، توهم عظیم بودن این روز را می آورد در صورتی که هیچ گونه روایت دیگری از هیچ یک از علما و اهل بیت(ع) درباره فضائل این روز وارد نشده است.

حجت الاسلام والمسلمین محمد هادی یوسفی غروی، استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام در نشست «بررسی تاریخی نهم ربیع الاول» که در نهم ربیع سال گذشته دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی قم برگزار شد، به بررسی روایتی منسوب به امام هادی(ع) از کتاب بحارالانوار مربوط به عید بودن نهم ربیع الاول پرداخت و گفت: با توجه به شواهد فراوان این روایت ساختگی است.

ممنوع الچاپ شدن جلد 8 بحارالانوار در زمان آیت الله بروجردی

مؤسس انجمن ایرانی تاریخ اسلام در ادامه افزود: در زمان مرجعیت آیت الله سید حسین طباطبایی بروجردی، قرار بود دارالتقریبی به دست حاج شیخ محمد تقی قمی در قاهره تأسیس و فقه شیعه به الازهر مصر وارد شود؛ اما این طرح با مشکلات و کارشکنی های فراوانی روبه رو شد.

وی اظهار داشت: برخی از کارشکنان و مخالفان تأسیس دارالتقریب، با عنوان کردن بعضی از نقاط چالشی و اشکال بر انگیز نسبت به شیعه، تلاش می کردند که مانع رسیدن شیخ محمد قمی به اهداف تقریب مذهب اسلامی شوند.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی ادامه داد: یکی از کارشکنی های مخالفان، بهانه جویی نسبت به چاپ کتاب بحارالانوار در تهران بود چرا که در جلد هشتم آن چاپ، بر مسأله امامت امیر مؤمنان علی(ع) و ابطال خلافت و طعن خلفا بحث شده بود.

وی تصریح کرد: در پی بهانه جویی ها علیه تأسیس دارالتقریب، به ناچار مرحوم شیخ محمد تقی قمی از قاهره به قم سفر کرد و نظر مرحوم آیت الله بروجردی را جهت برپایی تقریب به عنوان یک ضرورت جلب کرد و نهایتاً آیت الله بروجردی متنی را امضاء کرد که جلد هشتم بحارالانوار که شامل کتاب امامت و کتاب فتن و محن «کتاب الامامة و کتاب الفتن و المحن» می شود،‏ تحقیق و چاپ نشود.

آیت الله غروی در ادامه افزود: بعد از امضای مرحوم آیت الله بروجردی به عنوان مرجع اعلای شیعه در آن زمان مبنی بر عدم تجدید چاپ جلد هشتم کتاب، عده ای از کارشکنان با بهانه جویی جدیدی مبنی بر اینکه احتمال چاپ این کتب از سوی بقیه مراجع شیعه یا دولت ایران وجود دارد، مانع راه اندازی دارالتقریب و ورود فقه شیعه به الازهر شدند.

وی ابراز داشت: در پی این بهانه جویی بار دیگر، محمد تقی قمی از قاهره به خدمت مرحوم بروجردی در قم رسید و با اجازه از او به دربار محمد رضا شاه رفت و با امضایی از طرف محمد رضا پهلوی به عنوان شخص اول سیاسی مملکت مبنی بر ممنوعیت چاپ جلد هشتم بحارالانوار به قاهره بر گشت و بالاخره نظر آنان را جلب کرد.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی خاطرنشان کرد: پس از انقلاب نیمی از جلد هشتم بحارالانوار که تنها کتاب امامت بود، به نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ رسید و نیم دیگر آن که کتاب فتن و محن بود، بر ممنوعیت چاپ باقی ماند.

وی اضافه کرد: اوایل انقلاب، برخی که به تعبیر امام خمینی(ره) ولایتی هایی بی دیانت بودند، این توقف چاپ را به مرحوم امام خمینی و انقلاب نسبت داده و برخی از آنان به عمد حقایق را کتمان کردند.

این پژوهشگر حوزوی گفت: شخصی به نام شیخ محمدرضا مامقانی و با نام مستعار عبدالزهراء حسینی که از متهمان کودتای نوژه بود و بعدها به دلیل بیانات ضدانقلابی در دروس حوزوی خود محکوم به منع از ممارسات حوزوی به ویژه تدریس شد، در ولایت خود نسبت به امیر مؤمنان علی(ع) دچار افراط شده و کتاب مطاعن «فتن و محن» بحارالانوار را نیز به روش تحقیقی شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی به تحقیق درآورد و در دارالاضواء بیروت با نام مستعار خود به چاپ رسانید.

وی با بیان این که کتاب فتن و محن در مجلدات 29 ، 30 و 31 چاپ امروزی واقع شده است، اظهار داشت: در جلد 31 و 95 بحارالانوار به نشر دار الإحیاء التراث العربی، در کتاب های «فتن و محن» و «اعمال ایام و ماه ها» روایتی مبنی بر عید بودن نهم ربیع الاول به سبب هلاکت عمر بن خطاب آمده است که به دلایل فراوانی، این روایت ساختگی است.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی ضمن قرائت متن روایت از جلد 95 بحارالانوار نشر دار إحیاء التراث العربی، تأکید کرد: علامه مجلسی(ره) این روایت را از کتاب زوائد الفوائد نقل می کند که نویسنده این کتاب علی بن علی بن طاووس «پسر ابن طاووس» بوده و جز نامی از این کتاب و روایت فوق که مستند به این کتاب است، روایت دیگری از آن باقی نمانده و همین امر دلیل بر ضعف و ساختگی بودن این روایت است.

وی با بیان اشکالات لفظی و معنوی روایت فوق، ابراز داشت: وجود الفاظی عامیانه همچون الفاظ «یَرْتاس»، «رؤیا» و «جنیت» به جای «یَتَرَأ َّصُ»‏، «ریاء» و «جنٌبت» و وجود عباراتی همچون اسفل الفیلوق، یوم الهدی، یوم انکسار شیعه، یوم التصفیح، یوم ظفرت به بنو إِسرائیل‏ در روایت فوق، دلیل بر ضعف و ساختگی بودن این روایت است.

مؤسس انجمن ایرانی تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: همچنین ثابت نبودن افعال ماضی و مضارع در روایت و نیز عدم ثبات منقول عنه میان پیامبر اکرم(ص) و امیر مؤمنان علی(ع) دلیل بر اضطراب گوینده چنین روایتی می کند و این اضطراب از شأن امام هادی(ع) به دور است.

وی بیان داشت: احدی از مورخان مخالفت نکرده اند که عمر بن خطاب در روز 26 ذی الحجه ضربه و 28 این ماه از دنیا رفت، بنابراین شهرت قتل عمر در روز نهم ربیع الاول به علت تبلیغات کاذب پادشاهان صفویه برای تحریک احساسات مردم به جنگ با اهل سنت با کارهایی همچون جشن گرفتن در ایام قتل عمر بن خطاب است.

حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی ادامه داد: صفویان نمی توانستند جشن قتل عمر بن خطاب را در ایام 26 ذی الحجه به بعد بگیرند چرا که جشن آنان با محرم الحرام و ایام شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) تداخل پیدا می کرد و مساجد سیاه پوش عزا می شد.

وی افزود: همچنین گرفتن جشن قتل عمر بن خطاب در ایام کشته شدن عمر بن سعد می توانست صفویان را از خطرات احتمالی فرقه مقابل درامان دارد چرا که می توانستند با رعایت تقیه، جشن خود را به عنوان جشن قتل عمر بن سعد تلقی کنند.
استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام اظهار داشت: روایت فوق تنها از پسر ابن طاووس نقل شده و حتی شخص ابن طاووس هم که فردی متسامح است، این روایت را در کتب خود نیاورده و این امر هم دلیلی دیگر بر جعلی و ساختگی بودن چنین روایتی است.
وی در پایان گفت: فضائل فراوانی که در این روایت برای جشن گیرنده روز نهم ربیع الاول آمده، توهم عظیم بودن این روز را می آورد در صورتی که هیچ گونه روایت دیگری از هیچ یک از علما و اهل بیت(ع) درباره فضائل این روز وارد نشده است، بنابراین اگر این روایت صحیح باشد، می توان گفت که ائمه اطهار(ع) هم تا زمان امام هادی(ع) از فضایل این روز نا آگاه بودند.

پاسخ به پانزده اشکال
در پایان یکی از حضار با بیان 15 نکته، اشکالاتی را به سخنان حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی وارد کرد که عدم هم خوانی دوران خلفای صفویه و زمان حیات ناقل خبر «پسر ابن طاووس»، نقل به معنی بودن روایت فوق در توجیه عامی بودن برخی از کلمات و نیز عمل کردن فقها به این روایت در مندوب دانستن غسل نهم ربیع الاول، برخی از آن اشکالات است.
شایان ذکر است، این استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام ضمن پاسخ به برخی از اشکالات فوق گفت: برهان قطعی بر ساختگی بودن این روایت وجود ندارد اما از ظاهر استبعادات مذکور، جعلی بودن روایت فوق ثابت می شود.
گفتنی است، حجت الاسلام والمسلمین یوسفی غروی این روایت را بر اساس نسخه جلد 95 بحارالانوار نشر دار إحیاء التراث العربی قرائت کرد که متن آن با متن همین روایت در نسخه جلد 31 بحارالانوار نشر دار إحیاء التراث العربی تفاوت های لفظی و عبارتی فراوانی دارد و علاقه مندان می توانند برای بررسی روایت فوق به کتاب بحارالانوار علامه مجلسی، جلد 95 صفحه 351 و جلد 31 صفحه 120 مراجعه کنند.