هفته وحدت

وحدت نشانه عقل و تفرقه نشانه جهل است

انحطاط فکری و جهلی که امت را فراگرفته عامل اول تفرقه ماست و تا زمانی که این جهل هست اختلافات نیز هست و امت ذلیل خواهد ماند و بوی بد این امر باقی خواهد ماند چنانچه تبعات تلخ عقب ماندگی را قبلا نیز این امت چشیده است.

علامه شیخ حسین الراضی 

«وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا» آل عمران/103 

در ایام هفته وحدت یعنی از 12 الی 17 ربیع الاول و که مصادف با ولادت نبی اعظم ص و نوه ایشان امام صادق است به مساله مهم وحدت می پردازیم. در آیه مذکور به چند نکته مهم اشاره شده است: 

1. دعوت به وحدت و اعتصام به حبل الهی 

خطاب های قرآنی عام و شامل همه زمان ها و مکانهاست از همین روست که دعوت به وحدت هم در زمان پیامبر «ص» و هم بعد از ایشان تا قیامت باقی است. این دعوت الهی شامل همه آحاد امت اسلامی است چنانچه لفظ «جمیعا» به کار رفته است که باید همگی به حبل الهی که جامع و شامل همه آحاد امت است چنگ بزنند که در واقع هر چیزی است که انسان را به خدا برساند و از همین رو مصادیق مختلفی برای «حبل الله» ذکر شده است. 

متاسفانه اما واقعیت کنونی امت اسلامی پاره پاره بودن و جنگ ها و اختلافات است گویی که خداوند به آنان گفته است که متفرق باشید و با یکدیگر دشمنی بورزید! به خدا پناه می بریم از شکست! 

2. افراط گرایی جزء دین نیست 

افراط گرایی در میان امت اسلامی ناشی از دینداری و حرص بر اجرای امور دینی و تحقق اهداف قرآنی نیست بلکه هیچ جزئی از دین همراه با افراط نیست بلکه افراطیون لباس دینی بر اعمال خود می پوشانند. آن سنی که می گوید من برحق ام و هر کس بر خلاف من فکر کند باید بر او غلبه کنم چرا که باطل است و حق حیات ندارد و باید به سرعت به جهنم برود! آن شیعه ای که همین حرف را درباره مخالف خود بزند چه برای هم مذهبان خود و چه صاحبان سایر مذاهب! هیچ کدام تابع قرآن کریم و سنت صحیح نبوی و سیره اهل بیت نیستند چرا که آنان مشعل هدایت و محبت را برای بیرون آوردن امت از ظلمات به نور برداشتند. 

3. الفت و وحدت 

قرآن کریم الفت و محبت و دوستی و تعاطف میان امت را نعمتی از جانب پروردگار عالم می داند که باید بر حفظ آن کوشید. قدرت امت و پیشرفت و استقلال فرهنگی و نظامی آن تنها از مسیر وحدت و مدارای با هم حاصل می شود. اسلام دین وحدت است تا جایی که این مساله را جزئی از امور عبادی قرار داده است که ترک آن موجب عقوبت خواهد بود. 

- از دلایل دشمنی امت و تفرقه آن 

اول: انحطاط فکری و جهلی که امت را فراگرفته عامل اول تفرقه ماست و تا زمانی که این جهل هست اختلافات نیز هست و امت ذلیل خواهد ماند و بوی بد این امر باقی خواهد ماند چنانچه تبعات تلخ عقب ماندگی را قبلا نیز این امت چشیده است. مغول ها بر ما مسلط شده و همه چیز را تخریب کردند و امور به دست نااهلان و فرومایگان افتاد.

دوم: عدم وجود تفکر انسان را وارد مهلکه می کند. چنین فردی اعمالش را نیکو دیده و متوجه بدی هایش نمی گردد. از همین روست که روایات ما دائما بر مساله محاسبه نفس تاکید کرده اند. در حدیث آمده است: تفکر آیینه توست که خوبی ها و بدی های تو را به تو نشان می دهد (1) 

- عاقل کسی است که جامعه را وحدت ببخشد 

اجتماع از افراد آن تشکیل شده و اگر آن افراد از عاقلان باشند عقب مانده نمی شوند بلکه کنار هم می ایستند و در نتیجه آن الفت و برادری حاکم می شود. 

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که: خداوند عقل را به سعادتمندان داد و از اشقیا دریغ نمود. صفات عاقل عبارت است از: 

1. با کسی که علیه او خویشتندار نبود صبور باشد 

2. از کسی که به او ظلم کرده است بگذرد 

3. با کسی که از او ضعیف تر است تواضع داشته باشد 

4. با کسی که از او برتر است در خیرخواهی مسابقه دهد (2) 

5. در هنگام صحبت تدبر کند اگر خیر بود زبان بگشاید و اگر شر بود سکوت کند 

6. اگر به او فتنه ای روی آورد به خدا پناه برده و دست و زبانش را کنترل کند 

7. اگر فضیلتی را دید سعی در کسب آن داشته باشد 

8. از حیا هرگز دوری نکند 

9. از او خیانت سر نزند (3) 

10. از او حرص و طمع ورزی دیده نشود 

بنده عرض می کنم که امت اسلامی با عقل و تفکر وحدت خواهد یافت. در ایام ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خوب است که خودمان را به تعریف عاقل از منظر ایشان نزدیک کنیم. صفاتی که همگی در جهت ایجاد وحدت و همدلی در امت اسلامی می باشند. خصوصا نکته پنجم که در مقام سخن گفتن نکته بسیار مهمی است و در صورت توجه، جلوی خیلی از مسائل را می گیرد. 

جاهل کسی است که امت را متفرق سازد 

چنانچه دانستیم عاقل کسی است که امت را وحدت ببخشد. در آن سوی جاهل است که باعث افتراق در امت می شود. از پیامبر ص نقل است که درباره صفات جاهل فرمود: 

1. به کسی که با او مرتبط است ظلم می کند 

2. به کسی که زیردست اوست تعدی می کند 

3. نسبت به بالادست خود طغیانگر است 

4. سخن او بدون تدبر است اگر سخن بگوید گناه می کند و اگر سکوت کند غفلت می یابد 

5. اگر فتنه ای ایجاد شود به سوی آن می دود تا واردش شود 

6. اگر فضیلتی را ببیند از آن اعراض و دوری می جوید 

7. از گناهان گذشته خود نمی هراسد 

8. از گناه در ادامه عمر خود نیز دوری نمی کند 

9. در قبال نیکی، سست و کند است 

10. آنچه از خیر از دستش برود یا ضایع سازد برایش بی اهمیت است 

این ده ویژگی از آن جاهل است که از عقل فاصله گرفته است. (5) 

اینها ویژگی های جاهل است که همگی به تضعیف و تفرقه امت اسلامی منجر می شود. همچنین است ویژگی های دیگری برای جاهل که در روایات دیگر ذکر شده است: 

1. قبل از آنکه چیزی را بشنود به آن پاسخ می دهد 

2. قبل از فهم چیزی به مخالفت با آن بر می خیزد 

3. درباره آنچه نمی داند حکم می کند 

4. به کسی که از او دوری می کند نیز توهین می کند 

5. در قبال کسی که سری را به او سپرده خیانت می کند چنانچه در حدیثی از پیامبر وارد است (6) 

6. سرمنشا جهل، ظلم است 

7. سرمنشا جهل، دشمنی با مردم است (7) 

 

پی نوشت ها: 

1: فقه الرضا علیه السلام . 

2: همچنین در معدن الجواهر ص 70 هست که: أن یسابق إلى من قرب البر . 

3: این قسمت در معدن الجواهر أبی الفتح الکراجکی ص 70 هست ولی در تحف العقول نیست. 

4: تحف العقول ص 27 ولی شماره 9 را ندارد. 

5: تحف العقول ص 28 . 

6: بنگر به تحف العقول ص 21 . 

7: بنگر به میزان الحکمة .