انقلاب اسلامی ایران و جنبشهای معاصر اسلامی: حمزه امرایی

حجة السلام  مهدی طالعی
 

 به طور کلی در تبیین اسلام گرایی و پدیده ی جنبش های اسلامی تلاش هایی صورت گرفته است که بیشتر به دنبال ریشه یابی عوامل ظهور و گسترش موج گرایش های سیاسی مذهبی در جهان اسلام بوده اند مثلا "خورشید احمد" ریشه های رستاخیز اسلامی معاصر را در میراث استعمار و یا به عبارتی در آثاری که قدرت های استعماری درجوامع مسلمان به جا گذاشتند جستجو می کند هم چنان که "هرایر دکمجیان" رستاخیز اسلامی را پدیده ی نوینی نمی داند بلکه آن را جلوه ی معاصر جریانی تاریخی می داند که در طول دوران پس از ظهور اسلام در بخش های گوناگون جهان اسلام نمود پیداکرده است.
درانقلاب اسلامی ایران به علت جنبه فراملیتی و فرامرزی اندیشه اسلامی این سوال مطرح شد که مسئولان کشور تا کجا باید به ایران تا کجا به امت واحده اسلامی احساس وظیفه کنند وبه آن عمل نمایند؟ در پاسخ به این مسأله سه رهیافت: "عملگرایی در قالب اسلام" " حکومت عملی اسلام" " ام القری" به بیان دیدگاه های خود پرداختند که در پایان بخش اول کتاب هر یک از این سه رهیافت تشریح می گردد.
در بخش دوم: اصول و بنیان های نظری وعملی جنبش های اسلامی بررسی می شود و هم چنین زمینه های تاریخی و ماهیت اصول گرایی اسلامی بررسی می گردد.
در روند مطالعه جنبش های اسلامی بدون تردید بررسی جریان اصول گرایی که روحی تازه در بدنه این جنبش ها دمیده است از ضروریات است. پدیده اصول گرایی حرکتی است مبتنی بر بازگشت به خویشتن دینی خود و تاکید بر هویت فراموش شده اسلامی؛ لذا در بخش سوم: چارچوب اندیشه ای و خصوصیت کلی اصول گرایی اسلامی به صورت جزیی و کاربردی بررسی شده است.
در بخش چهارم: جنبش های اصول گرا وریشه های فکری و تاریخی آنها را تبیین می کند. مثلا حرکت و نهضت سیدجمال را یکی از نخستین جریان های عمیقا تاثیرگذار بر تکامل عملی دیگر جریان ها و جنبش های اسلامی می داند که از نهضت او الهام گرفتند. نویسنده دراین قسمت جنبشهای وهابیت در عربستان، اخوان المسلمین مصر، سنوسی در لیبی، دهلوی در هند، خلافت درهند، شیعیان عراق و انقلاب اسلامی ایران را جریان شناسی می کند. ایشان در باره وهابیت می گوید: به طور کلی تاثیرات وهابیت منفی و زیانبار بود زیرا این جریان عامل مهمی در انحراف نهضت از مسیر اصلاح طلبی اصولگرایانه بود و آنها را از جهت گیری های اساسی اصلاحی و انقلابی و ضد استکباری و ضد استعماری و جهاد و اجتهاد بازداشت.
خواننده مشتاق و با ظرافت، برای اطلاع از تاثیرات عقیدتی و سیاسی انقلاب ایران بر جنبش های اسلامی و هم چنین آگاهی از تاثیرات عملی انقلاب بر آن جنبش ها به خصوص بررسی موردی اصول گرایی درکشورهای مختلف، باید به ترتیب فصل 5 و فصل 6 کتاب را مطالعه نماید.